- Verksamningur
- Skuldamál
D Ó M U R
Héraðsdóms Reykjavíkur 13. apríl 2018 í máli nr.
E-3069/2017:
Íslenskir endurskoðendur ehf.
(Guðmundur Ágústsson lögmaður)
gegn
Endurskoðendaþjónustinni ehf.
(Hjalti Steinþórsson lögmaður)
Mál þetta, sem var dómtekið 5. apríl sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur af Íslenskum endurskoðendum ehf., [...],
á hendur Endurskoðendaþjónustunni ehf., [...], , með stefnu birtri 13.
september 2017.
Stefnandi krefst þess aðallega að stefnda
verði gert að greiða stefnanda skuld að fjárhæð
11.740.709 kr. ásamt dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001,
frá 17. mars 2016 til greiðsludags.
Til vara er þess krafist að
stefndi greiði stefnanda 4.861.280 kr. ásamt dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla
vaxtalaga nr. 38/2001, frá 17. mars 2016 til greiðsludags. Þá er krafist
málskostnaðar úr hendi stefnda, sama hverjar lyktir málsins verða.
Stefndi krefst sýknu af öllum kröfum
stefnanda og málskostnaðar úr hendi stefnanda.
I
Upphaf málsins er að rekja til þess að árið
2012 bauð stefndi í verk samkvæmt örútboði Ríkiskaupa um endurskoðun og
reikningshald, nr. 15257, en útboðið tók til endurskoðunar nokkurra tilgreindra
stofnana ríkisins.
Í fundargerð Ríkiskaupa 14. nóvember 2012 er
getið um skýringaviðræður vegna tilboðs stefnda í endurskoðun ársreikninga
fyrir Ríkisendurskoðun. Á þeim fundi voru tveir aðilar frá Ríkisendurskoðun og
tveir frá stefnda ásamt fulltrúa frá Ríkiskaupum. Á fundinum kváðust
forsvarsmenn stefnda standa við tilboð sem þeir höfðu sent Ríkiskaupum. Þeir
hefðu nægilegan mannafla til að klára verkefnin sem boðið hafði verið í. Þeir
greindu frá því að þeir hefðu þrjá löggilta endurskoðendur en væru í samstarfi
við stefnanda og myndi stefnandi taka að sér að manna þau verkefni sem stefndi
gæti ekki sinnt. Þá greindi stefndi frá því að verkefnunum yrði skipt á 10
löggilta endurskoðendur og aðstoðarmenn þeirra.
Með tölvuskeyti, dags. 23. nóvember 2012,
óskuðu Ríkiskaup eftir frekari skýringum á tilboði stefnda. Í tölvuskeytinu er
meðal annars óskað eftir upplýsingum um það hvort stefndi sé með samning við
stefnanda. Í svari stefnda, dags. 26. nóvember 2012, greinir hann frá því að
gerður hafi verið samstarfssamningur milli málsaðila um endurskoðun á
tilgreindum ellefu ríkisstofnunum sem stefndi hafði verið lægstbjóðandi í og
fylgdi samningurinn svarinu. Í 1. gr. samningsins er kveðið á um að stefnandi
lofi að veita stefnda þá tæknilegu aðstoð sem með þurfi til endurskoðunar á
grundvelli örútboðs Ríkiskaupa, m.a. með því að útvega hæft starfsfólk eins og
þurfi á hverjum tíma. Samkvæmt 2. gr. lofar stefndi að greiða endurskoðendum og
starfsmönnum stefnanda fyrir þá tæknilegu aðstoð og vinnu sem þeir muni inna af
hendi við endurskoðunarverkefnin á grundvelli örútboðsins.
Á hluthafafundi í stefnanda, sem fór fram 30.
nóvember 2012, lýsti forsvarmaður stefnda fyrirkomulagi væntanlegs samstarfs,
ef gerður yrði samningur við Ríkisendurskoðun, og sinni sýn á þessi verkefni.
Þegar örútboðið fór fram hafði forsvarsmaður stefnda, Sævar Þór Sigurgeirsson,
gerst hluthafi í stefnanda og fyrir lá að Kristinn Sigtryggsson, sem einnig
starfaði hjá stefnda, yrði jafnframt hluthafi í stefnanda. Af því varð ekki.
Það lá jafnframt fyrir að stefndi myndi koma í samstarf við stefnanda og
hugsanlega gerast aðili að því félagi.
Hinn 22. maí 2013 er gerður annar
samstarfssamningur milli málsaðila. Í 1. gr. samningsins er kveðið á um
samninginn. Þar segir að samningurinn sé um undirverktöku og samstarf um
verkefni í örútboðinu og að málsaðilar hafi haft samstarf um þátttöku í
útboðinu og sé samningurinn nánari útlistun á því samstarfi. Samkvæmt 2. gr.
tekst stefnandi á hendur að vinna að endurskoðun verkefna sem falla undir
örútboðið. Öll verk átti að vinna í samvinnu við stefnda og undir gæðakerfi
hans. Stefnandi átti að tryggja nauðsynlegan mannskap og getu til verksins. Í
3. gr. samningsins er síðan mælt fyrir um þóknun til stefnda sem skyldi vera 6%
af brúttó þóknun verkefnisins fyrir umsýslu með verkefnunum, þar af 1% til
Ríkiskaupa. Þóknun til stefnanda fyrir vinnuframlag og útlagðan kostnað skyldi
greiðast skv. tímaskýrslu að því marki að kostnaður yrði ekki umfram tekjur af
verkefninu. Ef kostnaður yrði meiri en tekjur þá skyldu tekjurnar skiptast í
hlutfalli við launakostnað eftir að útlagður kostnaður hefði verið greiddur. Um
skiptingu hagnaðar var ákveðið að stefndi fengi 5% af brúttó þóknun eftir að
allur kostnaður hefði verið greiddur og tap fyrri ára jafnað. Sá hagnaður sem
væri umfram það skyldi skiptast í hlutfalli við launakostnað. Launakostnaður
skyldi reiknast eftir verðskrá hvers starfsmanns og þeim tíma sem færi í
verkin. Um skiptingu hagnaðar af aukaverkum segir að 10% af brúttó þóknun vegna
aukaverka tengdra útboðsverkefnum skuli renna til stefnda, þar af 1% til
Ríkiskaupa. Samkvæmt 4. gr. gilti samningurinn í fimm ár. Í 5.gr. samningsins
er síðan ákvæði um riftun hans. Þar segir að málsaðilar skuli semja um riftun á
samningnum ef forsendur fyrir samstarfi bresta.
Þær ríkisstofnanir sem útboðið tók til voru
RÚV, Orkubú Vestfjarða, Neyðarlínan, Öryggisfjarskipti, Heilbrigðisstofnunin á
Sauðárkróki, Heilbrigðisstofnunin á Blönduósi, Happdrætti Háskóla Íslands,
Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins, Íbúðarlánasjóður, Byggðastofnun,
Viðlagatrygging, Íslensk getspá og Íslenskar getraunir. Það varð að samkomulagi
við Ríkisendurskoðun að falla frá tilboðum er vörðuðu Happdrætti Háskóla
Íslands, Íbúðarlánasjóð og Íslenska getspá og Íslenskar getraunir. Þeir
endurskoðendur sem komu að verkefnum voru því fimm á vegum stefnanda, og svo
forsvarsmaður stefnda, sem sá um Heilbrigðisstofnanirnar á Sauðárkróki og Blönduósi
auk Viðlagatryggingar.
Á grundvelli samnings milli stefnanda og
stefnda skiptu endurskoðendur stefnanda þannig með sér verkum.
Fyrirkomulagið mun hafa verið þannig, að sögn
stefnda, að endurskoðendurnir önnuðust umrædd
verkefni og gerðu síðan reikninga fyrir þóknun sinni á hendur stefnanda,
Íslenskum endurskoðendum ehf., sem aftur gerði reikninga á hendur stefnda,
Endurskoðendaþjónustunni ehf., fyrir greiðslunum. Var stefnandi þannig aðeins milliliður í þessum viðskiptum en
annaðist ekki neina endurskoðun í eigin nafni. Fengu nefndir endurskoðendur
greidda vinnu sína og starfsmanna sinna í samræmi við samning aðila á árunum
2013–2015.
Vinnan við endurskoðunina á árunum 2013–2015
gekk eðlilega og engir hnökrar voru, hvorki á gæðum endurskoðunarinnar né
framkvæmdinni.
Í nóvember 2015 tilkynnti Ríkisendurskoðun
stefnda að stofnunin þyrfti að taka til sín endurskoðunarverkefni fyrir tvær
heilsugæslustöðvar sem til stæði að sameina, en þessi verkefni féllu undir
samninga stefnda við Ríkisendurskoðun og hafði stefndi sjálfur annast þau.
Hinn 25. janúar 2016 var Guðni Gunnarsson,
framkvæmdastjóri stefnanda, boðaður til fundar hjá stefnda og tilkynnti Sævar
Þ. Sigurgeirsson honum þá að gera yrði breytingar á verkefnum vegna ákvörðunar
Ríkisendurskoðunar og að stefndi hygðist taka yfir endurskoðun á RÚV frá og með
þeim sama degi, að sögn framkvæmdastjóra stefnanda. Guðni kvaðst á fundinum
hafa gert Sævari grein fyrir því að endurskoðun RÚV fyrir árið 2015 væri hafin,
og raunar nokkuð langt á veg komin, auk þess sem ákvörðun af þessu tagi væri
ekki mál hans eins heldur mál sem stjórn stefnanda þyrfti að taka á og leiða
til lykta. Stefndi hafnaði því alfarið og kvaðst geta tekið þessa ákvörðun
allsendis óháð ákvörðun stjórnar stefnanda. Forsvarsmaður stefnda hefur haldið
því fram að hann hafi strax í nóvember 2015 tilkynnt Guðna um að fyrirhugðar
væru breytingar á endurskoðun RÚV. Því hefur Guðni neitað.
Hinn 28. janúar 2016 var boðað til
stjórnarfundar hjá stefnanda og var Sævar Þ. Sigurgeirsson boðaður til fundarins
fyrir hönd stefnda, en mætti ekki. Sævar taldi að boða hefði átt sig á fundinn
sem hluthafa í stefnanda og jafnframt að fundurinn hefði ekki verið boðaður á
réttan hátt. Þá tók hann fram að engin uppsögn hefði átt sér stað á samningi
aðila, en efni fundarins var í fundarboði tilgreint „uppsögn
Endurskoðendaþjónustunnar á verksamningi ÍE vegna RÚV“. Fundurinn var haldinn
1. febrúar 2016. Á hann mættu Sveinbjörn Sveinbjörnsson, Magnús Benediktsson og
Guðni Gunnarsson. Í símasambandi á fundinum voru Bjarki Bjarnason og Gunnlaugur
Kristinsson. Niðurstaða fundarins var sú að stjórnarformanni var falið að senda
stefnda svofellt tölvuskeyti: „Stjórn Íslenskra endurskoðenda ehf. lítur á
uppsögn á verkefni RÚV sem ósk um riftun á samstarfssamningi milli Íslenskra
endurskoðenda og Endurskoðendaþjónustunnar og stjórn Íslenskra endurskoðenda
eru tilbúnir til samninga um það og óskar því eftir fundi með
Endurskoðendaþjónustunni.“
Framkvæmdastjóri stefnanda sendi stefnda
tölvuskeyti 1. febrúar sl., svohljóðandi: „Í framhaldi af fundi okkar og ósk
ykkar um að fá vinnugögn afhent, þá óska ég eftir skriflegri staðfestingu á
uppsögn samningsins um endurskoðun á RÚV.“ Svarskeyti barst frá stefnda sama
dag og kom þar fram að samningi stefnda við stefnanda hefði ekki verið sagt upp
og stefndi hefði einungis ákveðið að taka til sín vinnunna við endurskoðun á
RÚV. Þá kemur þar fram að ástæða fyrir þessari ákvörðun hafi verið sú að
Ríkisendurskoðun hafi tilkynnt stefnda að hún ætlaði að taka til sín
endurskoðun á Heilbrigðisstofnunum á Blönduósi og Sauðárkróki. Einnig kemur
fram sá skilningur stefnda að samstarfssamningurinn hafi gengið út á það að
stefnandi tæki að sér að manna þau endurskoðendaverk sem stefndi gæti ekki
mannað. Í lok tölvuskeytisins er greint frá því að frekara samstarf og möguleg
sameining fyrirtækjanna hafi ekki gengið eftir þar sem stefnandi hafi ekki
viljað stíga það skref.
Hinn 3. febrúar 2016 var boðað til
stjórnarfundar um samstarfssamning stefnanda og stefnda. Þar voru mættir
Sveinbjörn Sveinbjörnsson, Magnús Benediktsson, Bjarki Bjarnason, Sævar Þór
Sigurgeirsson, Kristinn Sigtryggsson og Guðni Gunnarsson. Á fundinum var m.a.
rætt um riftun á samningi aðila en forsvarsmaður stefnda mótmælti því að um
riftun væri að ræða. Þá samþykkti meirihluti stjórnarmanna að tilkynna
Ríkisendurskoðun um riftun á samningi stefnanda og stefnda. Á fundinum óskaði
forsvarsmaður stefnda eftir svörum þann dag, 4. febrúar 2016, frá einstökum
endurskoðendum sem sinntu verkefnum fyrir stefnda um það hvort þeir ætluðu að falla
frá þeim verkefnum sem þeir væru með.
Með tölvuskeyti, dags. 5. febrúar sl., til
stefnda tilkynnti framkvæmdastjóri stefnanda að stefnandi myndi ekki starfa í
samræmi við samninginn frá 22. maí 2013 eftir uppsögn stefnda á honum. Skilyrði
fyrir frekari vinnu við verkefnin væru að öll vinna yrði greidd í samræmi við
tímagjald skv. samningi við Ríkiskaup og að þóknun til stefnda félli niður. Þá
var gerð krafa um að framvegis lægi fyrir með árs fyrirvara hvaða verkefnum
stefnandi ætti að sinna svo hægt yrði að manna verkefnin. Áskilinn var allur
réttur til bóta vegna tjóns af framferði stefnda.
Í tölvuskeyti fyrirsvarsmanns stefnda 8.
febrúar 2016 kom meðal annars fram að stefndi liti svo á að með aðgerðum sínum
hefði stefnandi einhliða rift samstarfssamningi aðila.
Hinn 15. febrúar 2016 sendi stefnandi stefnda
reikninga þá sem stefnt er fyrir í málinu. Hafnaði stefndi reikningunum með
tölvuskeytum 17. febrúar 2016 og benti m.a. á að í samstarfssamningi aðila
hefði ekki verið gert ráð fyrir neinum greiðslum umfram það sem svaraði til
þóknunar fyrir verkið.
Hinn 29. febrúar 2016 var enn haldinn
stjórnarfundur stefnanda þar sem fjallað var um samskipti aðila, aðkomu
lögmanns stefnanda að málinu og um reikninga stefnanda á hendur stefnda.
Hinn 2. mars 2016 ritaði lögmaður stefnanda
svo innheimtubréf þar sem stefndi var krafinn um greiðslu á áður sendum
reikningum stefnanda. Var kröfum stefnanda hafnað.
Stefnandi höfðaði tvö dómsmál með stefnum 3.
maí og 8. júní 2016 til heimtu reikninganna, en þeim var vísað frá dómi með
úrskurði dags. 16. mars 2017. Í kjölfarið höfðaði stefnandi mál þetta með
stefnu dagsettri 12. ágúst 2017.
II
Helstu málsástæður stefnanda eru þær að
samkvæmt samstarfssamningi á milli stefnanda og stefnda, dags. 26. nóvember
2012, hafi stefnandi skuldbundið sig til að taka að sér ákveðin verk svo
stefndi gæti efnt skuldbindingar sínar við Ríkisendurskoðun er ná til
endurskoðunar á nánar tilgreindum ríkisstofnunum. Stuðningurinn hafi ekki
aðeins verið nauðsynlegur heldur forsenda þess að Ríkisendurskoðun tók tilboðum
stefnda og gerði við stefnda samning á grundvelli þeirra. Stefnandi byggir á
því að samningurinn feli í sér þá skuldbindingu af hálfu stefnda að stefnandi
fái greitt fyrir þá vinnu sem stefnandi eða aðilar á hans vegum taki að sér að
vinna á grundvelli hans. Samstarfssamningur
aðila, dags. 22. maí 2013, hafi gengið út á það að aðilar tækju í sameiningu að sér þessi verkefni en stefndi myndi
stýra þeim, enda hafi stefndi borið ábyrgð á því gagnvart Ríkisendurskoðun að
verkin yrðu unnin. Fyrir þá ábyrgð hafi hann fengið sérstaka þóknun.
Stefnandi byggir á því að um fimm ára
verkefni hafi verið að ræða og að þeir aðilar sem stefnandi hafi fengið til að
taka að sér einstök verk hefðu gengið að því sem vísu að um langtímaverkefni
væri að ræða. Stefnandi taldi að endurskoðendurnir gætu tapað á fyrstu árum
samningstímans en þeim yrði bættur upp tekjumissirinn á síðari hluta
samningstímans, samanber kynningu á stjórnarfundi 30. nóvember 2012.
Stefnandi byggir á því að samningurinn sem
gerður var hinn 22. maí 2013 hafi fyrst og fremst verið um þóknun til þeirra
sem tækju að sér einstök verk og hvernig skyldi greitt fyrir þjónustu þeirra,
og þóknun til stefnda fyrir að hafa lagt til verkefnin og fyrir að stýra þeim.
Við þá samningsgerð hafi aldrei verið rætt um, eða sá fyrirvari gerður, að
stefndi gæti ákveðið án samráðs við stefnanda að ráðskast með eða taka til sín
verk sem öðrum hefðu áður verið falin hvenær sem honum þóknaðist. Raunar hafi
verið út frá því gengið að sá endurskoðandi sem tæki að sér verk á grundvelli
útboðsins myndi annast endurskoðun á viðkomandi stofnun í fimm ár, eins og
samningurinn við Ríkisendurskoðun mælti fyrir um.
Stefnandi byggir á því að skýrt sé kveðið á
um það í samningi um þóknun, dags. 22. maí 2013, að þeir endurskoðendur sem
þurfi að leggja fram vinnu umfram umsamda þóknun geti bætt þeim tímum við á
síðari stigum til að bæta sér upp tapið sem hafi orðið í upphafi.
Stefnandi byggir á því að án fyrirvara, einhliða og án samráðs hafi
stefndi ákveðið að taka til sín endurskoðun á RÚV. Stefnandi telur að samningur
aðila, m.a. í ljósi forsögunnar, hafi ekki heimilað stefnda slíkt og þessi
einhliða ákvörðun jafngildi því að stefndi hafi ekki einungis brotið ákvæði
samningsins hvað þetta tiltekna fyrirtæki varðar heldur rift samningnum. Léti
stefnandi þetta yfir sig ganga gæti stefndi ákveðið, án nokkurs fyrirvara eða
skýringa og hvenær sem honum sýndist, að taka til sín félög sem aðrir
endurskoðendur hefðu tekið að sér að vinna fyrir. Því hafi stefnandi litið svo
á að ákvörðun stefnda jafngilti því að hann hefði tekið ákvörðun um riftun
samningsins. Stefnandi byggir á því að með ákvörðun sinni hafi stefndi virkjað
5. gr. samningsins frá 22. maí 2014, um riftun, og samstarfssamningurinn sé því
í raun niður fallinn. Í ljósi þessa hafi stefnandi boðið stefnda upp á nýjan
samning. Stefndi hafi hafnað því og snúið málinu á hvolf, að það hafi verið
stefnandi sem hafi rift samningnum. Hafi stefndi vísað til þeirrar túlkunar
sinnar á samningnum að stefnanda hefði borið að vinna þau verk sem stefndi
hefði falið stefnanda. Hafi hann síðan tilkynnt þeim endurskoðendum öðrum sem
tekið höfðu að sér verk á grundvelli samnings aðila að hann myndi taka þau líka
til sín. Því var ekki andmælt en gerð grein fyrir því að þegar hefði farið fram
ákveðin vinna við undirbúning og framkvæmd endurskoðunar ársreikninga félaganna
fyrir árið 2015 og sú krafa gerð að sú vinna yrði greidd af stefnda áður en
gögnin yrðu afhent. Stefndi hafnaði því alfarið.
Stefnandi byggir á því, sama hvort litið
verði þannig á að stefndi hafi haft heimild til, samkvæmt samningi aðila að
taka til sín verkefnin eða ekki, að þá beri að túlka samninga aðila með þeim
hætti að stefndi beri ábyrgð á því að greitt verði fyrir þau verk sem höfðu
verið unnin þegar hann ákvað að taka þau yfir. Í málinu sé ekki verið að krefja
stefnda um aðra þóknun en fyrir vinnu sem undirverktakar stefnda höfðu unnið
þegar stefndi krafðist þess að verkefnum yrði skilað til sín. Stefnandi telur
að engu máli skipti í þessu sambandi hvort stefndi eða þeir aðilar sem hann fól
síðan verkin hafi getað nýtt sér þá vinnu eða ekki. Á meðan verkin voru unnin
hafi samningurinn sannanlega verið í gildi og hafi stefnandi og undirverktakar
hans haft réttmæta ástæðu til að vinna að þeim verkum og fá greitt fyrir á
grundvelli samningsins. Engin vinna hafi verið unnin eftir að tilkynning
stefnda barst til stefnanda eða undirverktaka stefnanda.
Stefnandi byggir á því að í verktakarétti sé
viðurkennd sú regla að verktaki, sama hvort það er aðalverktaki eða
undirverktaki, eigi rétt á að fá greitt fyrir þá vinnu sem hann hafi innt af
hendi og skipti þá ekki máli hvort verkkaupi rifti samningi eða hann falli
niður af öðrum ástæðum.
Ef stefndi hefði viljað véfengja
tímaskráninguna hefði honum borið annaðhvort að greiða með fyrirvara eða að
láta fara fram mat á vinnu stefnanda. Hann hafi hins vegar ákveðið að neita að
greiða fyrir þá vinnu. Ábyrgðin á því að vinna hafi ekki komið stefnda að notum
sé því alfarið hans. Stefnandi fullyrðir hins vegar að vinnan hafi komið
stefnda að fullum notum, enda hafi þessi vinna verið unnin tvö síðustu ár með
sama eða svipuðum hætti, og stefndi verið þátttakandi í því.
Aðalkrafan í málinu, að fjárhæð 11.710.709
kr., er byggð á útgefnum reikningum stefnanda og sundurliðast svo:
- Reikningur nr. 234 vegna
ársreiknings Byggðastofnunar 2015, að fjárhæð 1.797.664 kr.
- Reikningur nr. 242 vegna fyrri
ársreikninga Byggðastofnunar, að fjárhæð 6.879.429 kr.
- Reikningur nr. 229 vegna RÚV, að
fjárhæð 2.281.260 kr.
- Reikningur nr. 235 vegna Orkubús
Vestfjarða, að fjárhæð 782.356 kr.
Varakrafan í málinu er byggð á sömu
reikningum, að undaskildum reikningi nr. 242 að fjárhæð 6.879.429 kr.
Varakrafan er því að fjárhæð 4.861.280 kr.
III
Stefndi telur það rétt að af samningi aðila
hafi leitt að stefnda bæri að greiða stefnanda reikninga sem hann gaf út vegna
vinnu hlutaðeigandi endurskoðenda í samræmi við það fyrirkomulag sem lýst er og
liggur fyrir í málinu. Sú sjálfsagða forsenda hafi þó verið fyrir
greiðsluskyldu stefnda að vinna sú sem krafist væri greiðslu fyrir kæmi honum
að notum. Svo hafi ekki verið um reikninga þá sem um sé krafið í málinu. Þeir
hafi verið gefnir út í kjölfar þess að upp úr samningssambandi aðilanna
slitnaði, af ástæðum sem stefndi telur alfarið hafa verið á ábyrgð stefnanda.
Hafnar stefndi fullyrðingum stefnanda um að jafna megi til riftunar þeirri
ákvörðun stefnda að taka til sín verkefni vegna RÚV, enda líti stefnandi þá
alfarið fram hjá þeirri staðreynd að samkvæmt samningi aðila sé stefnandi
undirverktaki hjá stefnda og hafi skuldbundið sig til þess að veita stefnda „þá
tæknilegu aðstoð sem þarf til endurskoðunar á grundvelli örútboðs Ríkiskaupa
nr. 15257 m.a. með því að útvega hæft starfsfólk eins og þarf á hverjum tíma“.
Það sé auðvitað alveg ljóst að samkvæmt samningi aðila hafi stefndi sem
verkkaupi haft forræði yfir þeim verkefnum sem hann hafi falið stefnanda á
hverjum tíma, enda hafi skuldbinding stefnanda verið fólgin í því að útvega
stefnda hæft starfsfólk eins og þyrfti á hverjum tíma. Það hafi því ekki falið
í sér neina riftun þótt stefndi færði til verkefni innan samningsins til að
bregðast við breyttum aðstæðum, en með því hafi stefndi aðeins viljað laga
verkið að sínum þörfum á þeim tíma eins og hann hafi átt rétt á samkvæmt
samningi aðila.
Stefndi telur eðlilegt að endurskoðendur
stefnanda hefðu fengið greitt fyrir þá vinnu sem þeir kynnu að hafa verið búnir
að inna af hendi vegna endurskoðunar ársreikninga 2015, áður en stefndi tók þá
yfir. Hins vegar hafi stefnandi ekki látið í té nein vinnugögn og lokað aðgangi
stefnda að Descartes-kerfinu og þannig komið í veg fyrir að stefndi gæti nýtt
sér umrædda vinnu. Í hnotskurn sé staðan sú að stefnandi krefji stefnda um
greiðslu fyrir verk en neiti jafnframt að afhenda það sem unnið var. Þá sé bent
á að samkvæmt samningi aðila hafi stefnandi ekki átt rétt á neinum greiðslum
fyrr en eftir að greiðsla hefði borist stefnda frá Ríkisendurskoðun fyrir
viðkomandi verk, en svo hafi ekki verið í umræddum tilvikum.
Stefndi áréttar að samningurinn 22. maí 2013
sé verksamningur þar sem stefnandi sé undirverktaki stefnda og komi það m.a.
fram í 1. gr. samningsins. Við skýringu á samningi aðila verði að hafa í huga
að um sé að ræða samning sem gerður hafi verið til nánari útlistunar á
samstarfi aðila samkvæmt fyrri samningi þeirra frá 26. nóvember 2012. Samningi
aðila frá maí sé hins vegar stórlega áfátt sem verksamningi þar sem ekki sé
kveðið á um rétt og skyldur aðila í honum, ef frá eru talin ákvæði um greiðslu
þóknunar. Séu þar þannig engin ákvæði um boðvald eða stjórnunarrétt stefnda
gagnvart undirverktakanum, stefnanda, né um þau verkefni sem stefnanda séu
falin, afmörkun þeirra, ábyrgð og skil o.s.frv. Það sé þó til fyllingar og
skýringar á þessum samningi að í honum sé kveðið á um það að öll verk skuli
unnin í samvinnu við stefnda og undir gæðakerfi hans, og leiði m.a. af því að
endurskoðendur þeir sem að verkunum unnu hafi talist til starfsfólks stefnda
þar sem við átti, að nota hafi átt Descartes- kerfið við vinnuna, að gera hafi
átt verkefnaáætlun fyrir hvert verkefni í samráði við stefnda, að í
endurskoðunarteymi hvers verks hafi verið aðalendurskoðandi, framkvæmdastjóri
stefnda, og meðendurskoðandi, sem hafi verið sá endurskoðandi sem vann
viðkomandi verk, og að halda hafi átt upphafsfund endurskoðunarteymis við upphaf
verks.
Rétt sé að samningurinn frá 22. maí 2013 hafi
verið til fimm ára en það breyti engu um þá staðreynd að stefnandi, og
endurskoðendur á hans vegum, hafi rift samstarfinu við stefnda og fallið þannig
frá rétti til frekari starfa samkvæmt samningi aðila. Hafi þeir slitið
samstarfinu endanlega með því að svara ekki fyrir lok dags 4. febrúar 2016
fyrirspurn stefnda um það hvort þeir ætluðu að falla frá þeim verkefnum sem
þeir séu með.
Stefndi hafnar því að lagt hafi verið upp með
það og „skýrt kveðið á um í samningum um þóknun dags. 22.05.2013“ að þeir
endurskoðendur sem þyrftu að leggja fram vinnu umfram umsamda þóknun gætu bætt
þeim tímum við á síðari stigum til að bæta sér upp tapið sem verið hefði í
upphafi. Þvert á móti sé skýrt kveðið á um það í 3. gr. 2. tl. samnings aðila
frá maí 2013 að þóknun greiðist að því marki að kostnaður fari ekki umfram
tekjur af verkinu.
Stefndi mótmælir því
alfarið að samningur aðila hafi ekki heimilað stefnda að taka til sín verkefni
við endurskoðun RÚV og að það hafi jafngilt riftun samnings aðila. Stefndi
áréttar að skuldbinding stefnanda hafi falist í því að veita stefnda tæknilega
aðstoð, m.a. með því að útvega hæft starfsfólk eins og þurfti á hverjum tíma. Í
þessu hafi falist að stefndi gæti fallið frá hluta þjónustu stefnanda ef
aðstæður breyttust, eins og í umræddu tilviki, þannig að stefndi hefði ekki
lengur þörf fyrir hana. Tilfærsla á verkefnum hafi því aldrei getað orðið
riftunarástæða og sé raunar viðurkennt í málinu að stefndi hafi, sem aðalverktaki,
getað tekið verk frá undirverktaka eða breytt umfangi þess í krafti
stjórnunarstöðu sinnar.
Stefnandi byggir á því að stefndi hafi með
ákvörðun sinni virkjað 5. gr. samnings aðila frá 22. maí 2013. Segir í henni að
stefndi og stefnandi skuli semja um riftun á samningi ef forsendur fyrir
samstarfi bresta. Stefndi telji að ákvæði þetta sé markleysa og virðist helst
lýsa misskilningi á lögfræðilegum hugtökum. Ekki hafi verið um neina riftun af
hálfu stefnda að ræða, heldur ólögmæt samningsrof af hálfu stefnanda.
Þá byggir stefndi á því að stefnandi vísi til
meginreglna í verktakarétti. Með því viðurkenni hann rétt aðalverktaka til að
stöðva verk undirverktaka. Réttur undirverktakans til greiðslu hljóti hins
vegar að ráðast ef efndum hans á skyldum sínum, hafi hann vanrækt þær eigi hann
ekki rétt á greiðslu.
IV
Í málinu krefst
stefnandi aðallega greiðslu fjögurra reikninga vegna vinnu endurskoðenda hjá
stefnanda við endurskoðun RÚV, Orkubús Vestfjarða og Byggðastofnunar (tveir
reikningar). Stefnandi byggir á því að gilt hafi samstarfssamningur á milli
stefnanda og stefnda frá 26. nóvember 2012, þar sem stefnandi hafi skuldbundið
sig til að taka að sér nánar tilgreind endurskoðunarverkefni, svo stefndi gæti
efnt skuldbindingar sínar við Ríkisendurskoðun. Stuðningur stefnanda hafi verið
forsenda þess að tilboði stefnda í örútboði nr. 15257 var tekið og samningur
gerður við stefnda. Stefnandi byggir á því að samningurinn feli í sér þá
skuldbindingu af hálfu stefnda að stefnandi fái greitt fyrir þá vinnu sem
stefnandi eða aðilar á hans vegum hafi tekið að sér að vinna á grundvelli hans.
Stefndi byggir á því að krafa stefnanda eigi
sér hvorki stoð í samningi aðila né verði hún reist á öðrum lögmætum
grundvelli. Auk þess hafi stefnandi glatað öllum hugsanlegum rétti með því að
rifta án lögmætrar ástæðu samningi aðila um samstarf, en stefnandi hafi sjálfur
borið ábyrgð á þeim samningsrofum sem hafi leitt til þess að hann hafi talið
sig þurfa að gefa út umrædda reikninga. Enn fremur hafi vinna sú sem krafið er
um á hinum umstefndu reikningum ekki komið stefnanda að notum þar sem hann hafi
ekki fengið nauðsynlegan aðgang að vinnugögnum og að rafrænu kerfi,
„Descartes“, sem stefndi hefði þurft að hafa til að geta nýtt sér umrædda
vinnu. Vinnan hafi að auki að mestu leyti verið óumbeðin og unnin án samráðs
við stefnda, þó að stefnandi og þeir sem verkin unnu hafi haft stöðu
undirverktaka gagnvart stefnda og þrátt fyrir ákvæði í samningi aðila frá 22.
maí 2013 um að öll verk skyldu unnin í samvinnu við stefnda og undir gæðakerfi
hans. Eru í gæðahandbók stefnda nánari ákvæði um samráð, sem ekki verður litið
fram hjá þegar meta skal réttmæti reikninga stefnda.
Báðir aðilar málsins eru félög á sviði
endurskoðunar. Stefnandi er einkahlutafélag í eigu tíu sjálfstæðra löggiltra
endurskoðenda sem stofnað var í janúar 2011. Um er að ræða einyrkja í
endurskoðun og minni endurskoðunarskrifstofur. Tilgangurinn með stofnun
stefnanda var meðal annars sá að endurskoðendurnir gætu komið fram sameiginlega
sem stærri heild og tekið að sér stór verkefni og veitt stórum
endurskoðunarskrifstofum samkeppni. Stefndi rekur endurskoðendastofu með þremur
löggiltum endurskoðendum. Upplýst er í málinu að til hafi staðið að stefndi
myndi sameinast stefnanda og var fyrirsvarsmaður stefnda, Sævar Þór
Sigurgeirsson, orðinn hluthafi í stefnanda.
Samkvæmt gögnum málsins stóðu Ríkiskaup á
árinu 2012 fyrir örútboði nr. 15257 varðandi endurskoðun tilgreindra
ríkisstofnana fyrir Ríkisendurskoðun. Um mjög stórt verkefni var að ræða.
Stefndi hafði heimild til þátttöku í slíku örútboði, en það hafði stefnandi
ekki. Hins vegar hafði stefndi ekki burði til að standa að verkefninu einn
vegna smæðar sinnar. Þótt tilboðið hefði verið gert í nafni fyrirsvarsmanns
stefnda, Sævars Þórs Sigurgeirssonar, þá stóðu báðir málsaðilar að tilboðinu.
Meðal annars er óumdeilt að fyrirsvarsmaður stefnanda, Guðni Gunnarsson, sá um
útreikninga vegna tilboðsins. Þá kemur það berlega fram í skriflegri kynningu
Sævars Þórs Sigurgeirssonar, er hann las upp á hluthafafundi hjá stefnanda 30.
nóvember 2012, að um samstarfsverkefni væri að ræða og að útbúinn hefði verið
samstarfssamningur þess efnis. Hann tilgreindi að með verkefninu væru þeir
búnir að tryggja stefnanda góð verkefni til fimm ára og það myndi styrkja
grunninn að verkefnastöðu Íslenskra endurskoðenda og gera stefnanda
samkeppnishæfari.
Svo fór að stefndi átti lægsta tilboðið. Þar
sem um umfangsmikið verkefni var að ræða og starfsmenn stefnda einungis sjö,
þar af þrír löggiltir endurskoðendur, spurðust Ríkiskaup fyrir um það hvort
stefndi hefði yfir nægjanlegum mannafla að ráða til að ljúka verkefninu með
þeim hætti sem boðið var. Í bókun vegna fundar sem haldinn var hjá Ríkiskaupum
14. nóvember 2012 kom fram að stefndi hefði upplýst að hann hefði verið í
samstarfi við endurskoðendur hjá stefnanda. Gert væri ráð fyrir því að
endurskoðendur stefnanda yrðu ráðnir inn til stefnda sem launþegar og yrðu þar
tímabundið. Í öðru svari fyrirsvarsmanns stefnda til Ríkiskaupa, dags. 26.
nóvember 2012, kemur fram að sama dag hafi verið gerður samstarfssamningur
milli málsaðila. Síðan segir: „Með umræddum samningi taka samningsaðilar
sameiginlega ábyrgð á vinnuframlagi til efnda tilboðs í örútboði Ríkiskaupa nr.
15257, sbr. 2. mgr. 46. gr.“ Sama dag, það er 26. nóvember 2012, undirrita málsaðilar
samstarfssamning. Í 1. gr. segir: „Íslenskir endurskoðendur ehf. lofa að veita
Endurskoðunarþjónustunni ehf. þá tæknilegu aðstoð sem þarf til endurskoðunar á
grundvelli örútboðs Ríkiskaupa nr. 15257 m.a. með að útvega hæft starfsfólk
eins og þarf á hverjum tíma.“ Í 2. gr. segir: „Endurskoðendaþjónustan ehf.
lofar að greiða endurskoðendum og starfsmönnum Íslenskrar endurskoðenda ehf.
fyrir þá tæknilegu aðstoð og vinnu sem þeir munu inna af hendi við
endurskoðunarverkefnin á grundvelli örútboðs ríkiskaupa nr. 15257.“ Þessi
samningur var kynntur Ríkiskaupum. Tilboði stefnda var tekið og hafist handa
við að skipta verkefnum milli endurskoðenda. Niðurstaðan mun hafa verið sú að í
hlut stefnanda komu fimm stofnanir og í hlut stefnda þrjár stofnanir.
Um hálfu ári síðar, eða 22. maí 2013, gera
málsaðilar með sér samning sem ber heitið Samstarfssamningur. Aðaltilgangur með
samningnum virðist hafi verið sá að kveða á um skiptingu þóknunarinnar. Í
málinu byggir stefndi á því að á grundvelli þessa samnings séu endurskoðendur
hjá stefnanda undirverktakar hjá honum, það er að fyrirsvarsmaður stefnda sé
aðalverktaki þessa endurskoðunarverkefnis. Því til stuðnings vísar stefndi til
1. gr. samningsins, en þar segir: „Samningur um undirverktöku og samstarf um
verkefni í örútboði nr. 15257 í lok árs 2012. Ísend og EÞ höfðu samstarf um
þátttöku í útboðinu og er samningur þessi nánari útlistun á því samstarfi.“
Einnig vísar stefndi til 2. gr. samningsins, en þar segir: „Ísend tekst á
hendur að vinna að endurskoðun verkefna sem eru vegna örútboðs nr. 15257. Öll
verk munu verða unnin í samvinnu við EÞ og undir gæðakerfi EÞ. Ísend mun
tryggja nauðsynlegan mannskap og getu til verksins.“ Að mati dómsins er hér um
kúvendingu að ræða. Fram að gerð þessa samningsins var allt ferlið unnið í
samvinnu og gögn málsins verða ekki skilin á annan hátt en að ætlunin hafi
verið að vinna að endurskoðuninni í samstarfi. Hvergi er að sjá í gögnum
málsins að ætlunin hafi verið sú að endurskoðendur hjá stefnanda yrðu
undirverktakar hjá fyrirsvarsmanni stefnda. Það er að mati dómsins munur á því
hvort verkefna sé aflað og þeim deilt á endurskoðendur á grundvelli samstarfs
þeirra eða hvort þeir séu undirverktakar hjá öðrum endurskoðanda og eigi það
til dæmis undir hans ákvörðun hvort/hvenær þeir fá verkefni. Úr því að
fyrirsvarsmaður stefnda telur sig hafa verið aðalverktaka og endurskoðendur
stefnanda undirverktaka, þá bar honum að sjá svo um að samningurinn bæri það
skýrt með sér. Um slíka breytingu var að ræða á samstarfssamningi málsaðila að
það dugar ekki, að mati dómsins, að vísa til þess að verkin hafi átt að vinna
undir gæðakerfi EÞ. Samningurinn hefði þurft að bera með sér réttindi og
skyldur aðalverktaka og undirverktaka þannig að ekki færi milli mála að um
verktakasamning væri að ræða.
Fyrirsvarsmaður stefnda, Sævar Þór
Sigurgeirsson, byggir einnig á því að það að hann hafi ritað undir ársreikninga
sem aðalendurskoðandi sýni einnig að hann hafi verið aðalverktaki. Í framburði
Guðna Gunnarssonar, fyrirsvarsmanns stefnanda, kom fram að hann hefði einn séð
um alla vinnuna við endurskoðun RÚV. Hið sama kom fram í skýrslu Sveinbjörns
Sveinbjörnssonar, en hann endurskoðaði Byggðastofnun. Báðir skrifuðu upp á
ársreikningana, og þótt Sævar Þór hafi líka gert það, þá telur dómurinn að það
helgist af því að hann skilaði tilboðinu um endurskoðunina til Ríkiskaupa í
sínu nafni og beri ábyrgð gagnvart Ríkisendurskoðun, fremur en að hann sé
aðalvertaki.
Þegar litið er til tilgangs samninga
málsaðila frá 26. nóvember 2012 og 22. maí 2013, forsögu þeirra og efnis, telur
dómurinn að það verkefni að endurskoða nokkrar ríkisstofnanir á grundvelli
örútboðsins hafi verið samstarfsverkefni málsaðila. Verkefnisins var aflað í
nafni fyrirsvarsmanns stefnda en honum hefði ekki tekist að fá verkefnið nema
vegna þess að stefnandi lagði honum lið við það. Kemur það einnig fram í
greinargerð þeirri sem lesin var á hluthafafundi í stefnanda 30. nóvember 2012
af fyrirsvarsmanni stefnda að hann hefði ekki haft burði til þess að bjóða í
verkið nema með atbeina stefnanda. Þá liggur fyrir að ábyrgð á því að vinnan
yrði innt af hendi hvíldi á báðum samningsaðilum samningsins. Þótt stefndi hafi
fengið 5% af brúttó þóknuninni til sín, þá ber að líta til þess að stefndi,
Sævar Þór Sigurgeirsson, aflaði verkefnisins og bar ábyrgð á því gagnvart
Ríkisendurskoðun og annaðist alla umsýslu, það er sá um að taka við reikningum
frá stefnanda og innheimta þá hjá viðskiptavini og greiða aftur til stefnanda.
Samstarf málsaðila mun hafa gengið
áfallalaust í á þriðja ár. Hver endurskoðandi hafði sína stofnun og kynntist
eðli hennar og uppbyggingu og varð endurskoðunin því, eðli máls samkvæmt,
léttari með hverju árinu sem leið.
Árið 2015 ákvað Ríkisendurskoðun að taka yfir
til sín endurskoðun Heilbrigðisstofnananna á Blönduósi og á Sauðaárkróki.
Fyrirsvarsmaður stefnda hafði sinnt því verkefni. Af þessu leiddi að verkefnum
stefnda fækkaði. Í töluskeyti fyrirsvarsmanns stefnda frá 1. febrúar 2016
kveðst hann hafa tilkynnt forsvarsmönnum stefnanda frá þessu, þ.e. Bjarka
Bjarnasyni og Guðna Gunnarssyni, í lok nóvember og jafnframt að stefndi hefði
sjálfur í hyggju að taka yfir endurskoðun RÚV. Engin samtímagögn liggja fyrir í
málinu þessu til staðfestingar og Guðni Gunnarsson bar fyrir dómi að honum
hefði ekki verið tilkynnt um þetta fyrr en 25. janúar 2016. Þessi fullyrðing
fyrirsvarsmanns stefnda er því ósönnuð.
Stefndi byggir á því að fyrirsvarsmanni hans
hafi verið heimilt að taka endurskoðun RÚV af endurskoðanda stefnanda á þeirri
forsendu að hann hafi verið aðalverktaki og stjórnað verkinu og það hafi verið
á hans nafni og endurskoðandi stefnanda verið undirverktaki. Þá vísaði stefndi
einnig til samstarfssamningsins frá 26. nóvember 2012, en þar segir í 1. gr. að
stefnandi lofi stefnda því að veita honum þá tæknilegu aðstoð sem þurfi til
endurskoðunar á grundvelli örútboðsins, m.a. með því útvega hæft starfsfólk
“eins og þarf á hverjum tíma“.
Á þetta fellst dómurinn ekki. Áður hefur því
verið hafnað að stefnandi hafi verið undirverktaki hjá stefnda. Dómurinn telur
að um samstarf hafi verið að ræða og verkefnum hafi verið úthlutað eftir að
tilboðinu hafði verið tekið. Endurskoðendur stefnanda hafi mátt treysta því að
þeir væru að fá verkefni til fimm ára. Það var í samræmi við forsöguna sem
rakin hefur verið, yfirlýsingu fyrirsvarsmanns stefnda á hluthafafundi hjá
stefnda 30. nóvember 2012, sem og 4. gr. samstarfssamningsins frá 22. maí 2013,
sem kveður á um að samningurinn gildi í fimm ár, sem sé gildistími þeirra
verkefna sem útboðið taki til. Draga má í efa að eitthvað hefði orðið af
samstarfi málsaðila hefði það legið fyrir í byrjun að fyrirsvarsmaður stefnda
gæti að eigin frumkvæði tekið af stefnanda verkefni að vild. Telja verður að
fyrirsvarsmaður stefnda hafi vitað að með þessari framkomu sinni væri hann á
hálfum ís, en í 3. tl. í tölvupósti hans frá 1. febrúar 2016 segir hann. „Þar
við bætist að um það leiti sem verkefnum var ráðstafað í upphafi breyttust
aðstæður hjá Kristni þannig að hann hefði getað og gjarnan viljað taka að sér
meiri verkefni. En vegna fyrirhugaðs frekara samstarfs og sameiningar, þá vildi
ég á þeim tímapunkti ekki rugga bátnum.“ Niðurstaða dómsins er því sú að með
þeirri framgöngu sinni að taka endurskoðunarverkefni RÚV einhliða og án nokkurs
samráðs af fyrirsvarsmanni stefnanda hafi hann brotið gegn samstarfssamningum þeim
sem gerðir voru 26. nóvember 2012 og 22. maí 2013. Þá hafði þessi framganga í
för með sér trúnaðarbrest sem réttlætir þær aðgerðir annarra endurskoðenda hjá
stefnanda að segja sig frá verkinu.
Með vísan til þess sem að framan greinir ber
stefnda að greiða stefnanda fyrir þá vinnu sem hann gerir kröfur um í málinu,
samanber neðangreint. Einhliða og án samráðs ákvað fyrirsvarsmaður stefnda að
taka verkefni af stefnanda. Stefnda ber að greiða stefnanda fyrir þá vinnu,
samanber 2. gr. samstarfssamnings frá 26. nóvember 2012, sem innt var af hendi
af hálfu stefnanda fram til þess tíma er stefndi tók verkefnin af stefnanda,
svo sem stefnandi gerir kröfu um. Eins og mál þetta liggur fyrir verður að
telja að stefndi hafi ekki átt rétt til að fá afrakstur þeirrar vinnu er
stefnandi hafði innt að hendi afhentan fyrr en búið væri að greiða fyrir verkið
og efna þar með skyldu sem á stefnda hvíldi samkvæmt nefndri 2. gr.
samstarfssamningsins.
Verður þá vikið að
þeim reikningum sem stefnandi krefst greiðslu á:
Í fyrsta lagi er reikningur nr. 234 vegna
ársreiknings Byggðastofnunar fyrir árið 2015, að fjárhæð 1.797.664 kr. Er
reikningur þessi vegna tímabilsins 10.9.2015–9.2.2016, fyrir vinnu Sveinbjörns
Sveinbjörnssonar, löggilts endurskoðanda, Jóns Arnars Gunnlaugssonar
viðskiptafræðings og Sigurjóns Oddsonar viðskiptafræðings. Í greinargerð
stefnda er reikningum ekki mótmælt í heild en stefndi telur að stefnandi hafi
rift þeim samningi sem hann hafði gert við stefnda hinn 28. janúar 2016. Því
ætti stefndi ekki að greiða fyrir þá vinnu sem unnin var eftir það. Við
aðalmeðferð málsins féllst stefnandi á það og telur að staða reiknings miðað
við þetta tímamark eigi að vera 539.444 kr. og ber stefnda að greiða stefnanda
þá fjárhæð vegna þessa reiknings.
Í öðru lagi er reikningur nr. 242 fyrir
útskuldaða tíma vegna fyrri ársreikninga, gefinn út 17.2.2016, að fjárhæð
6.879.429 kr. og einnig vegna Byggðastofnunar. Á því er byggt að hálfu
stefnanda að með því að stefndi hafi tekið einhliða ákvörðun um riftun
samningsins og tekið til sín endurskoðun á Byggðastofnun hafi stofnast krafa á
hendur stefnda um greiðslu reikningsins.
Stefndi heldur því fram að reikningur þessi
geti aldrei orðið raunverulegur. Í 2. gr. samstarfssamnings aðila frá 22. maí
2013 komi fram að kostnaður yrði aldrei meiri en tekjur af verkefninu. Í
skýrslu Sveinbjörns Sveinbjörnssonar fyrir dómi kom fram að vissulega hefði
mikil vinna farið af stað í upphafi, en ef hann hefði fengið að halda áfram
vinnu að verkefninu þá hefðu þessir umræddu tímar borgað sig, þar sem mikil
vinna færi í að kynna sér verkefnið í upphafi sem aftur yrði til þess að minni
vinna færi í verkið þegar fram liðu stundir.
Í 3.tl. 3. gr. samstarfsamnings aðila frá 22.
maí 2013 er kveðið á um skiptingu hagnaðar, en þar kemur fram að tap fyrra árs
verði jafnað ef hagnaður verður á verkinu. Má því álykta að fyrirsvarsmanni
stefnda hafi borið að halda utan um tap fyrra árs, þ.m.t. þá umframtíma sem
hlutust af vinnu við verkið sem ekki var gefinn út reikningur fyrir það árið,
sem og hann gerir, samanber tölvuskeyti frá 18. apríl 2014, en þar kemur fram
að frestun á tímum til næsta árs skiptist þannig: Sveinbjörn 120 tímar. Kemur
þá einnig fram í tölvuskeyti frá fyrirsvarsmanni stefnda til fyrirsvarsmanns
stefnanda frá 5. september 2015 að ákveðin upphæð gangi upp í eldri skuld. Ber
það tölvuskeyti heitið „Byggðastofnun – reikningar og tímayfirlit“. Tiltekur
stefndi þá tímaskuld vegna ársins 2014, en sá tímafjöldi sem þar er gefinn upp
samræmist reikningi sem stefnandi gaf út og er nr. 242.
Með vísan til þess sem að framan greinir er
krafa stefnanda tekin til greina og ber stefnda að greiða stefnanda hinn
umkrafða reikning.
Í þriðja lagi er
reikningur nr. 229 vegna RÚV, að fjárhæð 2.281.260 kr. Stefnandi byggir á því
að Guðni Gunnarsson, sem annaðist endurskoðun RÚV, hafi talið sig vera í góðri
trú þegar hann hófst handa við vinnu við endurskoðun fyrir RÚV, en samkvæmt
tímaskráningu fór sú vinna fram á tímabilinu 4. janúar til 27. janúar 2016.
Heldur hann því fram að hann hafi ekki vitað fyrr en á fundi 25. janúar það ár
að stefndi ætlaði að taka til sín endurskoðun á RÚV. Kom fram í skýrslu Guðna
Gunnarssonar fyrir dómi að hann hefði haft tvo mánuði til þess að vinna umrætt
verk og hefði hann því strax eftir áramót hafist handa við umrædda vinnu. Hann
kvaðst hafa alfarið séð um endurskoðun RÚV.
Stefnandi heldur því fram að stefndi hafi
rift verksamningi þeirra á milli. Við það hafi stefnandi gefið út reikning
fyrir þeirri vinnu sem þegar hefði verið unnin við endurskoðun á RÚV, en
stefndi hafi hins vegar krafist tafarlausrar afhendingar á gögnum vegna
endurskoðunar á RÚV hinn 10. febrúar 2016. Hafi stefnandi boðað til fundar þar
sem krafist hafi verið afhendingar á gögnum, en stefnandi hafi krafist greiðslu
reikninga samhliða afhendingu gagna.
Stefndi hélt uppi þeim vörnum að sér bæri
ekki að greiða umdeilda reikninga, þar sem stefndi hefði ekki óskað eftir því
að þessi vinna væri unnin. Það hefði stefnandi vitað. Þá hafi stefndi ekki
getað nýtt sér vinnu stefnanda sem og neitað að afhenda gögnin.
Af gögnum málsins má sjá að stefnandi hætti
að vinna við endurskoðun á RÚV er honum varð ljóst að stefndi ætlaði að taka
þann samning til sín. Þar sem stefndi tók verkið af stefnanda, þvert á samninga
þeirra, ber stefnda að greiða stefnanda fyrir þá vinnu er hann innti af hendi,
samanber 2. gr. samstarfssamnings frá 22. nóvember 2012, enda ósannað að hann
hafi vitað að stefndi hygðist taka af honum verkið. Ekki er fallist á að
stefnanda hefði borið að afhenda honum vinnu sína fyrr en hann hefði fengið
greitt fyrir hana. Það er því niðurstaða dómsins, með vísan til framangreinds,
framlagðra gagna og þess verks sem liggur að baki kröfunni, að dæma stefnda til
að greiða reikninginn vegna RÚV að fjárhæð 2.281.260 kr.
Í fjórða lagi er reikningur nr. 235 vegna
Orkubús Vestfjarða, að fjárhæð 782.356 kr. Er reikningurinn vegna vinnu Ómars
Kristjánssonar, Guðna Gunnarssonar og Bjarka Bjarnasonar við endurskoðun á
Orkubúi Vestfjarða á tímabilinu 8. desember 2015 til 28. janúar 2016. Var
reikningi þessum hafnað af stefnda.
Taldi stefndi að Ómar hefði sagt sig frá
verkefninu með því að taka ekki þátt í gæðaeftirliti á vegum Endurskoðendaráðs
ásamt því að taka Guðna með sér í óþökk stefnda í vinnu við endurskoðun Orkubús
Vestfjarða. Hvorki Ómar né Guðni hefðu heimild til að ráðstafa verkefnum sem
stefndi væri með löglega samninga um. Með þessu hefði Ómar brotið samkomulag
sitt við stefnda og rift þannig einhliða samstarfi þeirra á milli. Þá heldur
stefndi því einnig fram að reikningurinn sé rangur þar sem greitt hafi verið
fyrir hluta þeirra tíma sem unnir voru, en gefinn hafi verið út reikningur nr.
1700 hinn 20. mars 2016, að fjárhæð 80.731 kr. Hefur því ekki verið mótmælt af
stefnanda.
Með vísan til eðlis
samstarfssamnings málsaðila er ekki fallist á að fyrirsvarsmaður stefnda eigi
að ráða því hver innir af hendi endurskoðun af hálfu stefnanda eða hvort þeir
endurskoðendur er þar starfa aðstoði hver annan. Því ber stefnda að greiða
framlagðan reikning vegna Orkubús Vestfjarða að frádregnum 80.731 kr., það er 701.625
kr.
Í greinargerð gerir
stefndi þær athugasemdir við taxta sem notaðir séu við einstaka liði reikninga
að það eigi eftir að draga 6% þóknun frá þeim töxtum sem stefnandi fer eftir í
reikningum. Stefnandi hreyfði ekki andmælum við þessu. Með vísan til 1. tl. 3.
gr. samstarfssamningsins frá 22. maí 2013 er fallist á að lækka tildæmdar
fjárhæðir um 6%. Samkvæmt því ber stefnda að greiða stefnanda 9.777.653 kr.
(539.444 +6.879.429+2.281.260+701.625=10.401.759-6%=9.777.653 kr.)
Dráttarvaxtakröfu
stefnanda er þannig háttað að einungis er vísað til III. kafla laga nr. 38/2001
án þess að tilgreina lagaákvæði það sem krafan byggist á. Samkvæmt
d. lið 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála skal í stefnu
greina svo glöggt sem verða má dómkröfur þar á meðal um vexti. Þegar svona háttar til og með
hliðsjón af dómi Hæstaréttar í málinu nr. 207/2007 verður ekki hjá því komist
að vísa kröfunni um dráttarvexti frá dómi, án kröfu.
Samkvæmt þessari
niðurstöðu ber stefnda að greiða stefnanda málskostnað svo sem greinir í
dómsorði.
Sigrún Guðmundsdóttir
héraðsdómari kvað upp dóm þennan.
DÓMSORÐ:
Stefndi,
Endurskoðendaþjónustan ehf., greiði stefnanda, Íslenskum endurskoðendum ehf.,
9.777.653 krónur.
Kröfu stefnanda um
dráttarvexti er vísað frá dómi, án kröfu.
Stefndi greiði
stefnanda 700.000 kr. í málskostnað.
Sigrún
Guðmundsdóttir.