Héraðsdómur Reykjavíkur Dómur 2. júlí 2025 Mál nr. E - 3627/2024 : Háskóli Íslands og Félagsstofnun stúdenta (Stefán A . Svensson lögmaður) gegn Veitu m ohf. og V ÍS tryggingum hf. (Heiðar Örn Stefánsson lögmaður ) COWI Íslandi ehf. og TM trygging um hf. (H ildur Ýr Viðarsdóttir lögmaður ) og S.S. Verktak i ehf. og V er ð i trygging um hf. (M agnús Hrafn Magnússon lögmaður ) Dómur 1. Mál þetta, sem dómtekið var 14. maí 2025 , höfð uðu Háskóli Íslands , , Reykjavík , og Félagsstofnun stúdenta , Háskólatorgi, , Reykjavík , 10. júní 2024 gegn Veitu m ohf., , Reykjavík, COWI Íslandi ehf., , Kópavogi, S.S. Verktak i ehf., , Kópavogi, Vátryggingafélag i Íslands hf., , Reykjavík, TM tryggin g um hf., , Reykjavík , og V e rð i trygging um hf. , , Reykjavík . Með bókun, sem lögð var fram v ið a ðal meðferð málsins , tóku VÍS tryggingar hf. við aðild málsins til varnar af Vátrygginga félag i Íslands hf. 2. Endanlegar dómkröfur s tefn anda Háskóla Íslands eru eftirfarandi : A - liður dómkröfu (krafa vegna endurbóta) Að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Íslands, 133.107.521 krónu, annars vegar með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryg gingu af 123.627.636 krónum frá 1. febrúar 2022 til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags, og hins vegar með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 af 9.479.885 krónum frá 1. febrúar 20 22 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags. B - liður dómkröfu (krafa vegna útlagðs kostnaðar) Að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Íslands, 67. 057.588 krónur með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um 2 vexti og verðtryggingu af 35.276 krónum frá 17. febrúar 2021 til 19. febrúar 2021 , af 669.689 krónum frá þeim degi til 22. febrúar 2021, af 806.940 krónum frá þeim degi til 24. febrúar 2 021, af 3.152.250 krónum frá þeim degi til 1. mars 2021, af 3.469.549 krónum frá þeim degi til 3. mars 2021, af 4.027.548 krónum frá þeim degi til 4. mars 2021, af 4.280.220 krónum frá þeim degi til 19. mars 2021, af 4.461.575 krónum frá þeim degi til 24. mars 2021, af 7.063.906 krónum frá þeim degi til 29. mars 2021, af 7.344.333 krónum frá þeim degi til 7. apríl 2021, af 7.454.053 krónum frá þeim degi til 26. apríl 2021, af 7.619.563 krónum frá þeim degi til 21. maí 2021, af 7.900.254 krónum frá þeim degi til 1. júní 2021, af 7.961.813 krónum frá þeim degi til 10. júní 2021, af 8.110.326 krónum frá þeim degi til 29. júlí 2021, af 8.157.216 krónum frá þeim degi til 15. september 2021, af 13.117.216 krónum frá þeim degi til 7. október 2021, af 18.077.216 kró num frá þeim degi til 8. október 2021, af 19.279.348 krónum frá þeim degi til 18. október 2021, af 19.479.348 krónum frá þeim degi til 19. október 2021, af 19.491.653 krónum frá þeim degi til 20. október 2021, af 19.772.759 krónum frá þeim degi til 2. nóve mber 2021, af 24.732.759 krónum frá þeim degi til 8. nóvember 2021, af 24.807.759 krónum frá þeim degi til 17. nóvember 2021, af 25.007.759 krónum frá þeim degi til 1. desember 2021, af 25.562.558 krónum frá þeim degi til 7. desember 2021, af 25.637.558 kr ónum frá þeim degi til 29. desember 2021, af 27.387.558 krónum frá þeim degi til 30. desember 2021, af 55.387.558 krónum frá þeim degi til 10. janúar 2022, af 60.347.558 krónum frá þeim degi til 28. janúar 2022, af 61.947.558 krónum frá þeim degi til 1. fe brúar 2022, af 66.907.558 krónum frá þeim degi til 7. febrúar 2022, af 66.982.558 krónum frá þeim degi til 8. mars 2022, af 67.057.558 krónum frá þeim degi til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til gr eiðsludags; og að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Íslands, 937.751 krónu með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 242.012 krónum frá 21. maí 2021 til 11. apríl 2022, af 317.012 krónum frá þeim degi til 9. maí 2022, af 392.012 krónum frá þeim degi til 7. júní 2022, af 467.012 krónum frá þeim degi til 14. júní 2022, af 517.294 krónum frá þeim degi til 28. september 2022, af 592.294 krónum frá þeim degi til 19. október 2022 , af 610.956 krónum frá þeim degi til 21. nóvember 2022, af 637.151 krónu frá þeim degi til 29. nóvember 2022, af 654.831 krónu frá þeim degi til 12. desember 2022, af 759.611 krónum frá þeim degi til 14. desember 2022, af 861.011 krónum frá þeim degi til 30. 3 desember 2022, af 937.751 krónu frá þeim degi til 23. febrúar 2024 og með dráttar - vöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; og að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Ísla nds, 7.840.890 krónur með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 383.736 krónum frá 1. mars 2021 til 13. apríl 2021, af 5.697.800 krónum frá þeim degi til 27. apríl 2021, af 6.899.500 krónum frá þeim degi til 14. júní 2021, af 7.500.990 krónum frá þeim degi til 29. júní 2021, af 7.840.890 krónum frá þeim degi til þingfestingardags og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. C - liður dómkröfu (krafa vegna framlegðarmissis) Að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Íslands, 386.000 krónur með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 386.000 krónum frá 1. október 2022 til 23. febrúar 2024 og með drát tarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. Samanlögð krafa samkvæmt A - , B - og C - liðum Að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða stefnanda, Háskóla Íslands, 209.329.721 krónu, með vöxtum og drátt arvöxtum sem hér segir: Í fyrsta lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 123.627.636 krónum frá 1. febrúar 2022 til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum sam - kvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags, og hins vegar með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 af 9.479.885 krónum frá 1. febrúar 2022 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags; í öðru lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 35.276 krónum frá 17. febrúar 2021 til 19. febrúar 2021, af 669.689 krónum frá þeim degi til 22. febrúar 2021, af 806.940 krónum frá þeim degi til 24. febrúar 2021, af 3.152.250 krónum frá þeim degi til 1. mars 2021, af 3.469.549 krónum frá þeim degi til 3. mars 2021, af 4.027.548 krónum frá þeim degi til 4. mars 2021, af 4.280.220 krónum frá þeim degi til 19. mars 2021, af 4.461.575 krónum frá þeim degi til 24. mars 2021, af 7.063.906 krónum frá þeim degi til 29. mars 2 021, af 7.344.333 krónum frá þeim degi til 7. apríl 2021, af 7.454.053 krónum frá þeim degi til 26. apríl 2021, af 7.619.563 krónum frá þeim degi til 21. maí 2021, af 7.900.254 krónum frá þeim degi til 1. júní 2021, af 7.961.813 krónum frá þeim degi til 10 . júní 2021, af 8.110.326 krónum frá þeim degi til 29. júlí 2021, af 4 8.157.216 krónum frá þeim degi til 15. september 2021, af 13.117.216 krónum frá þeim degi til 7. október 2021, af 18.077.216 krónum frá þeim degi til 8. október 2021, af 19.279.348 krónum frá þeim degi til 18. október 2021, af 19.479.348 krónum frá þeim degi til 19. október 2021, af 19.491.653 krónum frá þeim degi til 20. október 2021, af 19.772.759 krónum frá þeim degi til 2. nóvember 2021, af 24.732.759 krónum frá þeim degi til 8. nóvemb er 2021, af 24.807.759 krónum frá þeim degi til 17. nóvember 2021, af 25.007.759 krónum frá þeim degi til 1. desember 2021, af 25.562.558 krónum frá þeim degi til 7. desember 2021, af 25.637.558 krónum frá þeim degi til 29. desember 2021, af 27.387.558 kró num frá þeim degi til 30. desember 2021, af 55.387.558 krónum frá þeim degi til 10. janúar 2022, af 60.347.558 krónum frá þeim degi til 28. janúar 2022, af 61.947.558 krónum frá þeim degi til 1. febrúar 2022, af 66.907.558 krónum frá þeim degi til 7. febrú ar 2022, af 66.982.558 krónum frá þeim degi til 8. mars 2022, af 67.057.558 krónum frá þeim degi til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; í þriðja lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 242.012 krónum frá 21. maí 2021 til 11. apríl 2022, af 317.012 krónum frá þeim degi til 9. maí 2022, af 392.012 krónum frá þeim degi til 7. júní 2022, af 467.012 krónum frá þeim degi til 14. júní 2022, af 517.294 krónum frá þeim degi til 28. september 2022, af 592.294 krónum frá þeim degi til 19. október 2022, af 610.956 krónum frá þeim degi til 21. nóvember 2022, af 637.151 krónu frá þeim degi til 29. nóvember 2022, af 654.831 krónu frá þeim degi til 12. desember 2022, af 759.611 krónum frá þeim degi til 14. desember 2022, af 861.011 krónum frá þeim degi til 30. desember 2022, af 937.751 krónu frá þeim degi til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; í fjórða lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 383.736 krónum frá 1. mars 2021 til 13. apríl 2021, af 5.697.800 krónum frá þeim degi til 27. apríl 2021, af 6.899.500 krónum frá þeim degi til 14. júní 2021, af 7.500.990 krónum frá þeim degi til 29. júní 2021, af 7.840.890 krónum frá þeim degi til þing - festingardags og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; og í fimmta lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vext i og verðtryggingu af 386.000 krónum frá 1. október 2022 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum sam - kvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. 5 3. Endanlegar dómkröfur s tefnand a Félagsstofnun ar stúdenta eru þær að stefndu verði dæmdir sameiginlega (in solidum) til að greiða þeim stefnanda 30.000.000 krón a með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 1. janúar 2022 til til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 3 8/2001 frá þeim degi til greiðsludags. 4. Stefndu allir krefjast , hver fyrir sig , sýknu af öllum dómkröfum stefnenda en til vara að þær kröfur verði lækkaðar verulega. Þá krefjast stefndu allir málskostnaðar. 5. Í kjölfar þess að stefnendur lögðu fram endanlegar og lækkaðar dómkröfur sínar í þinghaldi 23. apríl 2025 var færð til bókar yfirlýsing af hálfu allra st efndu um að ekki sé lengur tölulegur ágreiningur í málinu varðandi umkrafðar fjárhæðir einstakra tjónsliða , utan þess að deilt er u m það hvort reikningar frá Eflu hf. teljist til málskostnaðar og hvort fjárhæðir þeirra hafi verið sannaðar, enda ekki byggðar á matsgerð. Auk þess halda stefndu enn uppi varakröfum um lækkun sem reistar eru á öðrum málsástæðum en sem lúta að sönnun um umf ang tjóns, s.s. málsástæðu um skyldu stefnenda til tjónstakmörk - unar . Við munnlegan málflutning kom fram að endanleg varakrafa allra stefndu um lækkun beinist eingöngu að dómkröfum stefnanda Háskóla Íslands , nema í tilviki stefnda VÍS trygginga hf. þar sem varakrafa um lækkun beinist að báðum stefnendum. I. Helstu málsatvik og sönnunarfærsla 6. Helstu málsatvik eru óumdeild. Aðfaranótt 21. janúar 2021 varð mikið vatnstjón þegar st ofnlögn neysluvatns í eigu og rekstri Veit na fór í sundur inni í svo - kölluðum H áskólabrunni við Suðurgötu í Reykjavík . Flæddi mikið magn af köldu vatn i um byggingar og lóð þar sem Háskól i rekur sína starfsemi , þ. á m. veitingasölun a Hámu . 7. Lekinn u ppgö tvaðist þegar hann kom fram á mælum Veitna um kl. 0 . 53 þá nótt og náð ist að l oka fyrir hann að fullu kl. 2.08 . 8. Í aðdraganda þess að lekinn hófst höfðu verið framkvæmdir við endurnýjun lagn a á svæðinu en stefndi Veitur ákvað á árinu 2018 að ráðast í úrbætur á lögnum fráveitu, vatnsveitu, hitaveitu og rafmagns sem liggja um Suðurgötu, samhliða því að Reykja - víkurborg ákvað að ráðast í endurnýjun gangstétta á svæðinu. Fengu Veitur verkfræði - stofuna Verkís hf. t il að gera tillögur að forhönnun á nýjum lagna kerfum og gera útboðsgögn miðað við niðurstöður þeirrar forhönnunar. 9. Í maí 2019 buðu Veitur og f ramkvæmda - og eignasvið Reykjavíkurborgar sameiginlega út verk við endurnýjun fráveitukerfis og gönguleiða í Suðu - 2019 - 13 ). Í 6 framhaldinu gengu þessir aðilar sameiginlega til samnings um verkið við stefnda S . S . . Er þeim hluta samnings - verk s in s sem hér skiptir máli lýst svo í 3. gr. samningsins að verkið snúist um að eldri lagnir og hitaveitustokk [ 10. Með örútboði innan rammasamnings sem Veitur efnd u einnig til í maí 2019 var óskað eftir tilboðum í þjónustu umsjónarmanns /ráðgjafa vegna framangreinds verkefnis í sam - ræmi við útboðsgögn þess. Gengu Veitur í framhaldinu t il samnings 20. júní 2019 við stefnda COWI Ísland , sem á þeim tíma hét Mannvit ehf . Var hlutverk grein 0.7 í samningnum . Kemur þar m.a. fram , í 1. li ð, að öll samskipti verktaka og verkkaupa skyldu fara fram í gegnum umsjónarmann og, í 8. lið, að hann skyldi boða verkfundi og stýra þeim, skrifa fundargerðir inna n þriggja daga frá fundum og dreifa þeim . 11. Verklok voru áætluð síðla árs 2019 en tafir urðu á verkinu af ýmsum ástæðum sem ekki hafa þýðingu hér. 12. Umrædd stofnlögn var lögð á árinu 1961 og var manngengt lokahús eða brunnur ( H áskólabrunnur) steypt ur yfir hana í framhaldinu . Um var að ræða ein a 600 mm stofn - lögn sem deildist í tvær 400 mm lagnir rétt austan við brunninn. Lágu þær lagnir í jörð og inn í brunninn, í gegnum steypta n austurv egg hans en á þeim inni í brunninum voru lokar. Nyrðri lögnin , se m tjónið má rekja til, lá síðan þvert í gegnum brunn inn og út í gegnum steyptan vesturvegg hans , þar sem hún tók 90 gráðu beygju til suðurs . 13. Á árinu 200 5 var skipt um loka inni í Háskólabrunni . Til að geta sett nýjan loka á milli rörenda nna tveggja sem s teyptir voru fastir í brunnveggina þurfti tengi sem veitti fríbil til samsetningar og voru því notaðar svo kallaðar kúplingar . Y fir þessum lögnum, lokum og kúplingum inni í brunninum mun hafa verið stálgrindagólf. 14. Hinn 18. september 2020 var grafið frá lögninni að hluta þar sem hún beyg ði vestan við brunninn til að kanna ástand hennar. Hinn 7. júlí sama ár mun hafa verið lokað fyrir vatns rennsli í lögninni vestan lokans í H áskólabrunni en þrýstingur var enn á lögninni austan lokans . Stóð til að leggja b ráðabirgðalögn áður en vatn yrði tekið af þeim hluta hennar svo hægt yrði að tryggja nokkrum húsum á háskólasvæðinu neysluvatn á meðan lögnin yrði endurnýjuð á brunnsvæðinu. 15. Með tölvupósti 8. janúar 2021 til verkefnastjóra og fageftir litsmanns hjá Veitum vakti umsjónarmaður COWI athygli á góðri veðurspá framundan. L agði hann til að drifið yrði 7 í að leggja bráðabirgðalögnina svo hægt yrði að taka þrýstinginn af stóru lögninni austan við brunninn og leggja nýju lögnina. 16. Hinn 14. janúar 2021 hittust þessir þrír menn, umsjónarmaður COWI og fageftirlits - maður og verkefnastjóri V eitna , við H áskólabrunn og ræddu legu bráðabirgðalagnar innar ofanjarðar m.t.t. umferðar gangandi og akandi vegfarenda. Ekki var haldin verk fund - argerð eða skráð með öðrum hætti það sem fram fór og ber þessum starfsmönnum stefndu ekki fyllilega saman um hvað þar var r ætt . Lýtur ágreiningur um atvik máls helst að því sem fram fór á þessum fundi. 17. Í beinu framhaldi af þessum fundi er óumdeilt að umsjónarmaður COWI hringdi í fyrir - svarsma nn SS Verktaks og gaf honum leyfi til að hefja framkvæmdir vestan við brunninn en þar stóð til að brjóta burt 400 mm lögnina og rýmka gatið í steyptan vegginn vestan - verðan til að koma fyrir nýrri 600 mm lögn. Verktakinn hófst þó ekki handa við það verk fy rr en 20. janúar , eftir að hafa kannað á ný með öðru símtali við umsjónarmanninn 19. sama mánaðar hvort óhætt væri að ráðast í þessar framkvæmdi r og fengið jákvætt svar við því. Vatnslekans varð síðan vart fáeinum klukkustundum eftir að þessum fram - kvæmdum lauk, aðfaranótt 21 . janúar 2021 eins og áður sagði . * * * Matsgerð um orsök tjóns 18. Fyrir málshöfðun öfluðu stefn e nd ur matsgerðar tveggja dómkvaddra matsmanna til að leita svara við því, annars vegar , hver hefði verið orsök vatnslekans og , hins vegar , hvaða atvik matsmenn teldu hafa leitt til hans. Voru allir stefndu þessa máls matsþolar við öflun matsgerðar innar . 19. Í matsg erð dómkvaddra matsmanna, byggingarverkfræðinganna Brynjólfs Guðmunds - sonar og Einars K. Stefánssonar, dags. 7. apríl 2021 , kemur fra m til svars fyrri spurning - unni að enginn vafi sé á því að orsök vatnslekans sé sú að samsetningarkúpling sem sett var á lagnakerfið austan lokans innan brunnsins hafi orðið útsett fyrir togálagi sem hún sé ekki gerð fyrir, þannig að hún rann í sundur og k erfið lak. Til svars seinni spurningunni kemur fram að þær áfangaskiptu aðgerðir sem fjarlægðu mikilvægustu festur/mótstöður kerfisins gegn vestlægum kröftum vestan lokans í H áskólabrunni hafi leitt til lekans. 20. Nánar tiltekið kemur fram í matsgerðinni að þegar kerfið var byggt 1961 hafi lokar og beygjur í umræddum brunni verið samsoðið stállagnaefni með boltuðum flöngsum. Slíkt kerfi þoli áslæga togkrafta sem myndist við stefnubreytingar eða við lokun á vatnsflæði 8 og þrýstingsmismun sem þá verður sitt hvor u megin við loka. Áslægir kraftar séu reikn - aðir út frá lagnakerfinu, beygjum, þrýstingi o.s.frv. Séu múffur, samsetningarkúplingar eða annar búnaður á lagnakerfi sem ekki get i tekið upp áslæga krafta þurfi að hanna kerfið þannig að það haldi. Oftast séu s ettar sérstakar festur á lagnir til að taka upp þessa krafta, en jarðþrýstingur, núningsmótstaða og ýmislegt annað get i einnig tekið upp slíka krafta. Við endurnýjun 600 mm stofnl agnarinnar austan megin við brunnin n hafi verið sett ductile - múffurör í stað stáls og tengt saman við núverandi stállagnir með kúplingu . Austan við brunninn sé festa gerð úr stálbita milli stállagnanna og brunnvegg jar ins, sem t a k i upp lárétta krafta og k omi í veg fyrir að múffur eða kúplingar austan brunnsins/ festunnar geti gengið í sundur. Við endurnýjun loka innan brunnsins árið 2005 hafi verið se tt inn kúpling sem ekki þoli togáraun. Áðurnefnd festa austan við brunninn hafi ekki komið að gagni til að taka upp áslæga krafta til vesturs á þessum hluta lagnakerfisins. Ekki hafi ver ið hönnuð/sett sérstök festa til að mæta þessum kröftum, en neðangreint hafi þó samanlagt veitt nægilega mótstöðu frá árinu 2005 til 21. janúar 2021: 1. Mótstaða frá jarðvegi á pípuna þar sem stofnlögnin beygir þvert utan við vestanverðan brunninn. 2. Mótstaða v egna viðnáms milli lagnar og steypu í brunnvegg. 3. Mótstaða frá tengilögn að brunahana, sem liggur þvert upp frá lögninni vestan lokans og út í gegnum vesturvegg brunnsins rétt ofan lagnarinnar. 4. Mótstaða vegna viðnáms í kúplingu. 21. Matsmenn fjalla síðan um útr eikning a í minnisblaði verkfræðistofunnar Eflu frá 28. janúar 2021, sem Veitur munu hafa aflað, á áslægum kröftum í lagnakerfinu og taka fram að í þeim út reikningum sé aðeins reiknað með mótstöðu vegna liðar nr. 1 hér að framan sem vissulega s é veigamesti þátturinn. Þættir 2 4, þ.e. mótstaða frá tengilögn að brunahana, mótstaða við brunnvegg og mótstaða í kúplingu , veit i þannig aukið öryggi og mótstöðu, þó að sú mótstað a sé ekki reiknuð sérstaklega. Deila megi um ýmsar forsendur reikninganna og áhrif þeirra á niðurstöður . Að áliti matsmanna sé hafið yfir vafa að samanlögð áhrif þessara fjögurra atriða hafi veitt nægilega festu/mótstöðu til að tryggja öryggi lagnakerfisins enda þótt hefði vissulega verið meira sannfærandi lausn. 22. Matsmenn draga síðan saman að samkvæmt málsgögnum hafi verið grafið að hluta frá lagnakerfinu vestan brunnsins 18. september 2020. Við þá aðgerð hafi strax verið dregið verulega úr mótstöðu gegn láréttum kröftum, en þó ekki að þolmörkum og hafi ekkert 9 bo rið á leka fram til 20. janúar 2021. Við það að taka sundur rörið vestan brunnsins og brjóta brunnvegg umhverfis rörið hafi verið dregið enn frekar úr festunni og samanlögð mótstaða hafi orðið minni en áslægu kraftarnir. Fram hafi komið láréttar færslur og kúplingin dr egis t í sundur. 23. Í niðurstöðu matsmanna segir síðan orðrétt: Að áliti matsmanna eru þau atvik sem leiddu til lekans þær áfangaskiptu aðgerðir sem fjarlægðu mikilvægustu festur/mótstöður kerfisins gegn vestlægum kröftum ves tan lokans í Háskólabrunni. Eftir stóðu aðeins festur/mótstöður nr. 3 og 4 hér að framan sem þó héldu í nokkrar klukkustundir áður en lekinn hófst. Sérhönnuð steinsteypt festa vestan brunnsins og/eða innsteyptur stálkragi í vesturvegg brunnsins hefði þarna engu breytt þar sem hvorutveggja hefði verið fjarlægt í þessum aðgerðum. Koma hefði mátt í veg fyrir lekann með því annað hvort að: 1. Afþrýsta lögnina alla (beggja vegna kúplingar í Háskólabrunni) áður en mótstöður/festur vestan kúplingar voru fjarlægðar. 2. S pengja/festa lögnina frá lokanum í Háskólabrunni aftur í eystri brunnvegg, eða með spyrnu í óbrotinn hluta vesturveggjar áður en mótstöður/festur vestan kúplingar voru fjarlægðar. Matsgerðir um umfang tjóns 24. Fyrir málshöfðun öfluðu stefnendur einnig tveggj a undir matsgerða og einnar yfirmats - gerðar um umfang tjón s síns og voru allir stefndu m atsþolar við öflun þeirra mats gerða. Er óþarft að rekja hér efni þessara matsgerða, enda eru fjárhæðir einstakra tjónsliða ekki lengur umdeildar eftir að endanlegar og l ækkaðar d ómkröfur stefnenda voru lagðar fram í þinghaldi 23. apríl 2025 . Munnleg sönnunarfærsla fyrir málshöfðun og við aðalmeðferð 25. Við aðalmeðferð málsins staðfestu allir dómkvaddir matsmenn matsgerðir sínar. Gerðu framangreindir tveir matsmenn sem stóðu að matsgerð um orsök tjónsins jafnframt nánari grein fyrir mati sínu og svöruðu spurningum lögmanna og dómara. 26. Við aðalmeðferð gaf fyrirsvarsmaður stefnda SS Verktaks aðilaskýrslu , en hann hafði jafnframt áður gefið skýrslu fyrir dómi fyrir málshöfðun í s érstöku vitnamáli samkvæmt XII. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála . Þá gáfu skýrslu sem vitni framangreindur umsjónarmaður COWI , v erkstjóri Veitna og fageftirlitsmaður Veitna , auk fleiri starfs manna málsaðila . Fyrir málshöfðun höfðu einnig v erið teknar skýrslur af flestum þeirra fyrir dómi í sérstöku vitnamáli . 10 27. Vikið verður að skýrslutökum fyrir dómi eftir þörfum í niðurstöðukafla. Ekki var talin þörf á vettvangsgöngu. 28. Í næstu tveimur köflum verða helstu málsástæður og lagarök aðila rak in að því marki sem þörf krefur til úrlausnar málsins, sbr. e - lið 1. mgr. 114. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála , en þess ber að geta að stefndu féllu frá hluta málsástæðna sinna við munnlegan málflutning, í kjölfar þess að stefnendur lækkuðu dómkröfur sínar . II. Helstu m álsástæður og lagarök stefn e nda A ðild 29. Stefnendur benda í upphafi á að framkvæmdir við umrædda stofnlögn ha fi verið þeim óviðkomandi og þeir hafi því eðli málsins samkvæmt takmarkaða vitneskju um þær fram - kvæmdir. Stefndi Veitur , stærsta veitufyrirtækis landsins , hafi v erið að endurnýja frá - veitu, vatnsveitu, hitaveitu og rafmagn, fjarlægja lagnir o.fl. Stefndi COWI , se m þá hét Mannvit, ein stærsta verkfræðistofa landsins, hafi annast verkumsjón og eftirlit með framkvæmdunum og stefndi S S Verktak , sem muni vera reynslumikill verktaki, hafi annast framkvæmdina sjálfa, allt samkvæmt v erksamning um við Veitur . 30. Allir þessir stefndu hafi verið með gildandi ábyrgðartryggingu hjá hinum stefndu vátryggingafélögum ; Veitur hjá Vátryggingafélagi Íslan ds hf. , COWI hjá TM 31. V ið tjónsatburð hafi ríkissjóður Íslands verið þinglýstur eigandi húsnæðisins og síðar Fasteignir Háskóla Íslands ehf. e n þessir aðilar telji stefnanda HÍ , sem hafi borið allt tjónið, réttan tjónþola í bótaréttarlegu tilliti og hafi í var úð arskyni framselt þeim stefn - anda allar skaðabótakröfur og aðrar kröfur sem þeir kynnu að eiga vegna sakarefnisins. Hið sama hafi stefnandi FS gert , fyrir utan kröfu vegna tapaðrar framlegðar af rekstri Hámu. E ru kröfuframsöl þessi dagsett 3. júní 2024. Um grundvöll skaðabótaskyldu 32. Stefn endur bygg ja á því að stefndu Veitur, COWI og SS Verktak , ásamt einstaklingum undir húsbóndavaldi þeirra , hafi hver í sínu lagi og saman sý nt af sér saknæma háttsemi, og beri því skaðabótaábyrgð hvoru tveggja eftir sakarreglunni og á grundvelli vinnu - veitendaábyrgðar. 33. Byggt er á því að Veitur beri ábyrgð á því að frágangur á lagnatengi á árinu 2004/2005 hafi ekki verið nægilega í samræmi við það sem eðlilegt og forsvaranlegt gat talist, þ. á m. til að tryggja að kerfið myndi sannanlega þola áslæga togkrafta. Vísa stefnendur til 11 matsgerðar um orsakir tjónsatburðar, þ. á m. um að rétt og eðlilegt hefði verið að setja sérstaka festu til að mæta þessum kröftum, sem ekki hafi verið gert. 34. Í ljósi staðhæfinga Veitna um að allir sem komu að framkvæmdu num hafi verið með - vitaðir um uppbyggingu og hönnun kerfisins ásamt þeim áhættum sem þyrfti að taka tillit til svo framkvæmdir yrðu öruggar og að þeim sem unnu að verkinu hafi verið veittar ítarlegar upplýsingar um frágang lagnatengingar/kúplingar í háskólabrunni byggja stefnendur jafnframt á því að st efndu COWI og SS Verktak hafi sýnt af sér saknæma og bótaskylda háttsemi í skjóli um ræddrar vitneskju. Þeir stefndu geti þannig ekki skákað í skjóli þess að ekki hafi verið vikið sérstaklega að uppbyggingu og hönnun kerfisins í framkvæmdagögnum . Þeim hafi borið að tryggja og haga framkvæmdum þannig að ekki yrði dregið svo úr festunni að s amanlögð mótstaða yrði minni en áslægu kraftarnir . Vísa stefnen d ur þar um til matsgerð ar um orsök tjóns . 35. E ftir því sem best sé vitað hafi þó nokk r u fyrir tjónsatburð verið búið að grafa frá vestan við brunninn og kúplingin verið sýnileg en engin festa . Hefði það átt að kalla á sérstaka árvekni stefndu COWI og SS Verktaks. 36. Óháð framangreindri vitneskju samkvæmt staðhæfingum stefnda Veitna verð i að leggja til grundvallar að öðrum stefndu hefði, í samræmi við almennar aðgæslu - og árveknis - kröfur , borið að afla sér viðhlítandi upplýsinga hér að lútandi frá Veitum, og ganga þannig k i rfilega úr skugga um hvernig kerfið væri úr garði gert, ásamt því að sýna fyllstu aðgæslu við alla framkvæmd verksins. 37. Þá er byggt á því , sem grund velli bótaskyldu, að legið hafi fyrir verklag þess efnis að óheimilt væri að eiga við lifandi lagnakerfi án þess að taka af þeim allan vatnsþrýsting . Því verklagi hafi st arfsmenn stefndu COWI og SS Verktaks ekki fylgt í umætt skipti þrátt fyrir að þeir hafi þekkt það verklag , samkvæmt staðhæfingu stefnda Veitna, auk þess sem slíkt verklag leiði af almennum aðgæslu - og árvekniskröfum. Verð i enn fremur sjálfstætt að leggja til grundvallar að stefnda COWI hafi, í krafti þekkingar sinnar og aðkomu að verkinu, borið að upplýsa stefn da SS Verktak um hættueiginleikana og að sérstakrar árvekni væri þörf. 38. Hafi verið misbrestur á upplýsingagjöf stefnda Veitna, líkt og aðrir stefndu staðhæfa (að stefnda VÍS undanskildu m ), verð i að meta Veitum það til sakar, enda hafi Veitum að réttu lagi b orið að gera stefnda COWI , sem umsjónaraðila verksins, og stefnda SS Verktaki sem framkvæmdaraðila, sérstaka grein fyrir þeim hættueiginleikum sem stöfuðu af því hvernig lagnatenginu og skyldum búnaði væri háttað enda ljóst að kerfið 12 (lagnatengi) væri , m.a . við jarðvegsframkvæmdir, mun viðkvæmara/útsettara fyrir þrýstingi/áslægum togkröftum en að öðrum kosti væri í ljósi hönnunar þess og skort s á sérstakri festu. 39. Um s érfróða aðila sé að ræða, og ver ði því til samræmis að gera strangar kröfur ti l þeirra við hvers konar sakarmat, þ. á m. um kröfur til viðhlítandi aðgæslu og árvekni. 40. Í samræmi við meginreglur skaðabótaréttar um óskipta ábyrgð og reglur um orsaka - tengsl, þ. á m. þegar tvær eða fleiri orsakir verka saman, verð i að leggja til grundvallar að stef ndu allir beri hver um sig, og saman, ábyrgð á hinni skaðabótaskyldu háttsemi, hvorutveggja á grundvelli sakarreglu skaðabótaréttar og reglunnar um húsbóndaábyrgð, auk þess sem Veitur ber i ábyrgð á hlutlægum grunni á tjóni sem leiðir af þeirra eignum í sam ræmi við almennar skaðabótareglur. Gildi þá jafnframt einu gagnvart tjónþola þótt ábyrgð hvers og eins tjónvalds geti verið mismikil, þ. á m. innbyrðis. Sömuleiðis sé að því að gæta að yrði talið að einhverjir hinna stefndu beri ekki skaðabótaábyrgð, þá hvíli ábyrgðin á hinum, einum eða fleiri. 41. Ábyrgð hinna stefndu vátryggingafélaga sé reist á 44. gr. laga nr. 30/2004 um vátrygg - ingarsamninga þar sem hinir stefndu vát ryggingartakar hafi haft gilda ábyrgðartryggingu vegna skaðaverksins. 42. Stefnendur telja önnur skilyrði skaðabótaábyrgðar jafnframt uppfyllt, þ. á m. um orsaka - tengsl og sennilega afleiðingu . 43. Stefnendur lögðu fram bókun um nýja málsástæðu í þinghaldi 10. des ember 2024 sem stefndu Veitur og VÍS samþykktu að kæmist að í málinu . Er þar byggt á því að hafi starfsmaður eða starfsmenn Veitna með einum eða öðrum hætti veitt heimild eða verið meðvitaðir á fundi 14. janúar 2021 um að til stóð að vinna verkið á þann há tt sem gert var , eins og aðrir stefndu staðhæfi, verði að meta það stefndu Veitum til sakar í skilningi skaðabótareglna, þ. á m. á grundvelli reglunnar um vinnuveitendaábyrgð, sem ábyrgð stefnda VÍS taki jafnframt til á grundvelli 44. gr. laga nr. 30/2004. U mfang tjóns og fyrirliggjandi matsgerðir 44. Stefnendur kveða umkrafið tjón samanstanda af þremur meginþáttum. Í fyrsta lagi sé um að ræða kostnað af endurbótum á húsnæði vegna vatnstjónsins. Í annan stað sé um að ræða útlagðan kostnað vegna vatnstjónsins, a nnan en þann sem falli undir kostnað af endurbótum. Í þriðja lagi sé um að ræða tapaða framlegð af veitingasölu, leigu sala o.fl. 45. Um fjár tjónið vísa stefnendur til þriggja matsgerða. A nnars vegar til undirmatsgerð ar frá janúar 2022 um kostnað af endurbótum og yfirmatsgerð ar vegna hins sama frá desember 13 2023. Hins vegar til n ý rrar undir matsgerð ar vegna tilgreindra tjónsþátta sem hinar matsgerðirnar hafi ekki tekið til, þ.e. um annað tjón en vegna endurbóta, sem sé einnig dags. í desember 2023. Matsþolar séu í öllum tilvikum stefndu þessa máls. 46. Þar sem ekki er lengur deilt tölulega um einstaka tjónsliði gerist ekki þörf á að rekja hér málsástæður stefnenda varðandi umfang tjóns , að öðru leyti en því sem hér fer á eftir . Útlagður kostnaður samkvæmt reikningum frá verkfræðistofunni Eflu hf. Stefnendur byggja á því að útlagður kostnaður þeirra samkvæmt fyrirliggjandi reikn - ingum frá Eflu , samtals að fjárhæð 9.722.704 krónur eins og nánar er sundurliðað í stefnu [ endanleg krafa nemur 7.840.890 krónum ; innsk. dómara ] , teljist hluti af tjóni þeirra. Kostnaðurinn sé vegna vinnu Eflu í kjölfar hins bótaskylda atburðar, þ.m.t. vett vangs - ferðir, fundir, úttektir og gagn a ö flun , kostnaðarmöt, rakamælingar og rakaskimun. Hverjum reikningi fylgi ítarleg tímaskýrsla þar sem lýst sé einstökum verkþáttum og umfangi vinnunnar . Hafna stefnend ur þeirri ályktun matsmanna að r eikningarnir telj ist til málskostnaðar fremur en til tjóns . Heildartjón v extir og dráttarvextir 47. Stefnendur kveða HÍ hafa borið allan kostnað af endurbó tum auk útlagðs kostnaðar. M etið tjón þeirra , samkvæmt fyrirliggjandi matsgerðum og vegna útlagðs kostnaðar vegna Eflu, sundurgrein i st sem hér segir en í dálknum lengst til hægri koma fram fjár - hæðir endanlegrar kröfugerðar vegna hvers liðar , samkvæmt f ylg iskjali nr. 1 með endan - leg um og lækkuðum dómkröfu m stefnenda : Kostnaðarliður Fjárhæð Endanleg krafa Kostnaðarliður Fjárhæð Endanleg krafa Kostnaður af endurbótum s kv. yfirmatsgerð desember 2023 174.856.441 133.107.521 Útlagður kostnaður s k v . matsgerð í desember 2023 60.551.488 60.406.493 Útlagður kostnaður s k v . yfirmatsgerð í desember 2023 7.588.817 7.588.817 Útlagður kostnaður vegna Eflu verkfræðistofu 9.722.704 7.840.890 Töpuð framlegð af salaleigu 386. 000 386.000 Töpuð framlegð af veitingasölu s k v . matsgerð í desember 2023 (F S ) 44.528.000 30.000.000 Alls 297.633.450 239.329.721 Kostnaður 48. Í fylgiskjal i 1 með endanlegri og lækkaðri kröfugerð stefnenda er hver liður hér að framan sundurliðaður nánar en ekki er þörf á að taka það allt upp hér . Fram kemur þar m.a. að krafa vegna reikninga Eflu hafi verið lækkuð sem nemi v irðisaukaskatt i . Kostnaður af endurbótum A - liður dómkröfu HÍ 49. Hvað varð i kostnað af endurbótum , þá sé hann, hvorutveggja í undirmatsgerðinni og yfirmatsgerðinni, miðaður við janúar 2022. Því til samræmis, og í samræmi við fyrirmæli 2. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, sé upphafstími skaðabótavaxta 14 vegna þessa tjónliðar miðaður við 1. febrúar 2022. Krafist sé dráttarvaxta samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, sbr. 9. gr. sömu laga. Hvað upphafstíma dráttarvaxta áhrærir vísa stefnendur til þess að krafist hafi verið s kaðabóta með kröfubréfi 16. maí 2022, þ. á m. samkvæmt metnum kost naði vegna endurbóta samkvæmt matsgerð Magnúsar B. Þórðarsonar og Hjalta Sigmundssonar, og hafi sá kostnaður verið talinn vera samtals 123.627.636 kr ónur. Því til samræmis sé krafist dráttarvaxta af þeirri fjárhæð mánuði frá dagsetningu kröfubréfsins, eða 16. júní 2022, sbr. 9. gr. og 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, en af heildarfjárhæð endurbóta, þ.e. 174.856.441 k rónu [ 133.107.521 krónu samkvæmt endanlegri dómkröfu; innsk. dómara] , frá 23. febrúar 2024 til greiðsludags, en yfirmats - gerðin hafi verið send stefndu 23. janúar 2024. Til vara sé þess krafist að öll fjárhæðin vegna endurbóta beri dráttarvexti frá 23. febrúar 2024 til greiðsludags og skaðabótavexti fram til þess tíma. Útlagður kostnaður B - liður dómkröfu HÍ 50. Bætur vegna útlagðs kostnaðar tengdum vatnstjóninu, og sem ekki sé hluti af metnum kostnaði vegna endurbóta samkvæmt framanrituðu, ber i jafnframt skaðabótavexti og sé upphafstímabil miðað við greiðsludag einstakra reikninga, en þá sé tjónið komið fram, sbr. og 2. mgr. 8. gr. laga nr. 3 8/2001 og undirstöðurök reglunnar. Um einstaka greiðslu - daga er vísað til umfjöllunar og taflna í stefnu. 51. Upphafstími dráttarvaxta sé þríþættur og taki kröfugerðin af því mið. Í fyrsta lagi reikn i st þeir mánuði frá kröfubréfi stefnanda 15. [ 16.; innsk. dó mara] maí 2022, vegna kröfuliða sem bréfið hafi tekið til . Eru þeir settir upp í töflu í stefnu, samtals að fjárhæð 67.112.055 krónur [ endanleg krafa nemur 67.057.588 krónum ; innsk. dómara] . Stefndu hafi þann ig allar götur síðan þá verið ljóst um efni og t ilvist þeirra og ekki óskað frekari skýringa . Til vara skuli miðað við 15. október 2022 eða mánuði frá því að undirliggjandi reikningar voru sendir stefndu málsins og matsmönnum , 14. september 2022 . 52. Í annan stað sé um að ræða reikninga , samtals að fjárhæð 1.028.250 krónur samkvæmt töflu í stefnu [ endanleg krafa nemur 937.751 krónu; innsk. dómara] , sem séu hluti af metnu tjóni samkvæmt matsgerðum frá desember 2023. Upphafstími dráttarvaxta vegna þeirra mið i st við 23. febrúar 2024, eða mánuði eftir að matsgerðirnar voru kynntar stefndu . 53. Í þriðja lagi , varðandi áðurnefndan k ostnað vegna vinnu Eflu í tengslum við tjóns - atburðinn , sé þess krafist að sá tjón s liður beri dráttarvexti frá þingfestingardegi, en 15 ellegar mánuði frá þingfestingu, sbr. nánar fyrirm æli laga nr. 38/2001, sbr. m.a. 9. gr. og 3. mgr. 5. gr. laganna . Töpuð salaleiga C - liður dómkröfu HÍ 54. Til einföldunar sé krafist skaðabótavaxta vegna tapaðrar salaleigu frá 1. október 2022, en þá hafi kennslustofur þær sem um ræddi verið orðnar nothæfar . Upphafstími dráttarvaxta miðist jafnframt við 23. febrúar 2024, þ.e. mánuði eftir að stefndu var kynnt matsgerð sú sem liggur þeirri kröfufjárhæð til grundvallar, sbr. og fyrrnefnd laga - fyrirmæli. Töpuð framlegð vegna veitingasölu dómkrafa FS 55. Töpuð framlegð vegna veitingasölu sé í matsgerð brotin niður á þrjú tímabil og sé upp - hafstím i skaðabótavaxta mið aður við lok hvers tímabils, þ.e. 1. janúar 2022 vegna ársins 2021, 1. mars 2022 vegna tímabilsins janúar til febrúar 2022 og 1. júní 2022 vegn a tíma - bilsins mars til maí 2022, en þá sé tjónið komið fram, sbr. og 2. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 og undirstöðurök reglunnar. Upphafstími dráttarvaxta mið i st jafnframt við 23. febrúar 2024, þ.e. mánuði eftir að stefndu var kynnt matsgerð sú sem ligg ur þessari kröfufjárhæð til grundvallar, sbr. og fyrrnefnd lagafyrirmæli ásamt fyrri umfjöllun. Skylda til tjónstakmörkuna r 56. Á greiningur hafi verið með málsaðilum , a.m.k. hluta þeirra , um skyldu tjónþola til tjóns - takmörkunar á fyrri stigum, einkum vegna óbein s tjóns, ekki hvað síst þegar vinna við fyrrgreinda matsgerð Magnúsar B. Þórðarsonar og Hjalta Sigmundssonar stóð yfir. Svo sem skrifleg samskipti ber i með sér hafi tjónþolar talið eðlilegt að framkvæmdir við ýmsar endurbætur hæfust ekki fyrr en matsvinnun ni væri lokið, m.a. til að tryggja sér viðhlítandi sönnun um nauðsyn og umfang viðgerða og um leið tjónsins. Ekki hafi fengist s amþykki stefndu fyrir því að það myndi ekki skaða sönnunarstöðu tjónþola að ráðast sem allra fyrst í viðgerðir og endurbætur þrá tt fyrir umleitanir þar að lútandi. Vísa stefnendur í því sambandi til erindis VÍS 6. desember 2021 og til skriflegra mót mæla sinna við því erindi 14. desember 2021. 57. Stefnendur taka fram að ste fndu séu eingöngu kraf ðir um bætur , að því er leigu á húsnæði varðar, sem svar i til útlagðs leigukostnaðar á árinu 2021 , sem fari fjarri því að teljast úr hófi. Ekki sé krafist bóta vegna ársins 2022 enda þótt framkvæmdir við endurbætur á kennslustofum og skyldri starfsemi á Háskólatorgi ha fi hafist í febrúar það ár og st aðið fram á haustið en hafist í Gimli að hausti það ár og staðið fram að áramótum. 16 58. Tjónstímabil vegna tapaðrar framlegðar af veitingasölu, þ.e. vegna reksturs Hámu, nái svo út maí 2022. 59. Að virtu umfangi framkvæmda, því eðli vatnstjóns að endanlegar afleiðingar og þá einkum í formi rakaskemmda kom i ekki fram fyrr en nokkru eftir tjónsatburð, samskiptum aðila, ásamt því að játa verð i tjónþola eðlilegt svigrúm til að leggja mat á tjón sitt og tryggja sér viðhlítandi sönnun á því , þ. á m. með matsgerð dómkvaddra matsmanna, verð i fjarri lagi séð að skyldum til tjónstakmörkunar hafi ekki verið fullnægt. Í öllu falli, ef svo væri, get i það ekki staðið þessum kröfum að fullu í vegi, heldur eingöngu að mjög takmörkuðu leyti. Lagarök 60. Um lagarök taka stefnendur fram að byggt sé sérstaklega á almennum skaðabótareglum utan samninga, þ. á m. sakarreglunni, reglunni um húsbóndaábyrgð, reglum um hlutlæga ábyrgð auk reglna um óskipta ábyrgð. Jafnframt er vísað til laga nr. 30/2004 um vátrygg - ingarsamninga, sbr. m.a. 44. gr. , og til 19. og 27 . gr. laga nr. 91/1991. Krafa stefnenda um málskostnað sé studd fyrirmælum XXI. kafla laga nr. 91/1991, en til málskostnaðar tel ji st m.a. allur matskostnaður stefnenda. III. Helstu málsástæður og lagarök st efndu 61. H ér verður í þremur undirköflum gerð grein fyrir helstu málsástæðum stefndu með aðgreindum hætti , en í meginatriðum byggja stefndu Veitur, COWI og SS Verktak hvert fyrir sig, ásamt sínu stefnda tryggingafélagi, á því að sök þeirra sé ósönnuð. Þ egar r ætt er um stefndu án nánari tilgreiningar er á tt við þá stefndu sem viðkomandi undirkafli fjallar um en um aðra stefndu verður rætt sem meðstefndu . A . Málsástæður Veitna og VÍS Bótagrundvöllur 62. Stefndu Veitur og VÍS mótmæla því að skaðabótakröfur stef nenda gagnvart þeim ver ði reistar á hlutlægum grunni. Engri slíkri almennt viðurkenndri réttarreglu sé til að dreifa , auk þess sem tjón stefnenda hafi ekki leitt með beinum hætti af eigum stefnda Veitna heldur af vatni sem úr eigninni flæddi vegna rangrar meðferðar þriðja aðila á henni. Engin lögfest regla sé til um hlutlæga ábyrgð Veitna eða annarra veitufyrirtækja og engin 17 lögfest hlutlæg bótareg la taki til vatnslagna ef undan eru skildar reglur 3. töluliðar 1. mgr. 51 . gr. og 52. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús sem augljóslega eigi ekki við hér. Þá séu þær ólögfestu hlutlægu bótareglur sem til eru og varði ábyrgð á eigum aðila takmarkaðar v ið líkamstjón og bilanir í tækjabúnaði og/eða aðrar afmarkaðar og sérstakar aðstæður sem ekki séu uppi í máli þessu. Framangreindu til frekari stuðnings vísa stefndu til 13. gr. reglugerðar nr. 297/2006 um Orkuveitu Reykjavíkur en efni þess ákvæðis sé ekki samrýmanlegt tilvist hlutlægrar bótareglu. Skaðabótakröfur stefnenda verði því ekki reistar á öðrum bótareglum en sakarreglunni . Sönnun , sönnunarbyrði og sakarmat 63. Stefndu byggja á því að þótt Veitur s éu sérfræðingar í rekstri veitukerfa sé sá stefndi ekki sérfræðingur í þeim verklegu framkvæmdum sem valdið hafi tjóni stefnenda. Því hafi Veitur ráðið þrjá mismunandi verktaka með sérfræðiþekkingu á slíkum framkvæmdum til að hanna verkið, framkvæma það og hafa sérfræðilegt eftirlit með því. Jafnvel þó tt falli st yrði á að beita ætti ströngu sakarmati gagnvart Veitum hefði það ekki áhrif á reglur um sönnun og sönnunarbyrði. Ekkert í málinu gefi tilefni til að snúa sönnunarbyrði um saknæma háttsemi eða slaka á kröfum til sönnunar orsakatengsla milli tiltekinnar h átt - semi og hins umstefnda tjóns. 64. Samkvæmt almennum sönnunarreglum einkamálaréttarfars, skaðabótaréttar og vátrygg - ingaréttar hvíli það á stefnendum að sanna að öll skilyrði hinnar almennu sakarreglu séu uppfyllt, að allt það tjón sem krafist er bóta vegn a sé afleiðing hinnar bótaskyldu háttsemi og að ekki sé með sanngirni unnt að ætla stefnendum að hafa dregið úr tjóninu. Sérstak - lega er bent á að stefnendur verði að sanna þau atvik sem málsástæður þeirra byggi á. Mótmælt er f ullyrðing um í stefnu um að up plýsingagjöf til framkvæmdaraðila hafi verið ófullnægjandi og að frágangur lagnar eftir breytingar á árinu 2004 hafi verið í ósamræmi . Þetta sé ekki stu tt neinum gögnum. Stefnendur geti ekki reitt sig á fullyrðingar a nnarra stefndu í þessum efnum. Stefnendum hafi verið í lófa lagið að afla matsgerðar hvað þessi atriði varðar en hafi kosið að gera það ekki. 65. Ósönnuð sé sú fullyrðing meðstefnda COWI að starfsmaður Veitna hafi gefið samþykki fyrir því að sú vinna sem leid di til tjónsins yrði unnin án þess að þrýstingur væri tekinn af stofnlögninni en starfsmenn Veitna hafi þvertekið fyrir það. Umsjónarmaður COWI hafi við skýrslugjöf fyrir málshöfðun viðurkennt að hafa ekki skráð með nokkrum hætti 18 umrædd samskipti, en COWI hafi borið ábyrgð á að halda verkfundi, skrá verkfundar - gerðir og skrá atvik sem þessi í gæðakerfi og verkefnakerfið Lindina. Verði Veitur ekki látnar bera hallann af því sem óupplýst telst hvað þessi atvik varðar. Um ætlaða sök Veitna 66. Að meginreglu beri verktaki einn skaðabótaábyrgð á tjóni sem þriðji aðili kunni að verða fyrir við framkvæmd verks nema tjónið hafi sannanlega hlotist af mistökum eða van - rækslu verkkaupa sjálfs eða manna úr starfsliði hans. Hið sama gildi þegar verkkaupi ráði verktaka til a ð sinna eftirliti eða öðrum faglegum og eftir atvikum verkfræðilegum þáttum í framkvæmdinni. Sú almennt viðurkennda réttarregla skaðabóta - og verktaka - réttar sé orðuð í grein 22.6 í ÍST 30, sem gilt hafi um verksamninga Veitna við með - stefndu SS Verktak og COWI, og í ÍST 35:2018 sem gildi um hönnun og ráðgjöf. 67. Sá sem beri fyrir sig undantekningu frá slíkri meginreglu þurfi að sanna skilyrði hennar, auk þess sem undantekningarreglur beri samkvæmt almennum sjónarmiðum að túlka þröngt. Til þess að ábyrgð verði felld á Veitur verði stefnendur að sanna að tjónið hafi verið bein afleiðing mistaka eða vanrækslu Veitna og jafnframt að umrædd mistök eða vanræksla hafi þá verið meginorsök tjónsins. S tefnendur þurfi að sanna að það hafi verið starfsmenn Veitna sem hafi með þessum hætti sýnt af sér saknæma háttsemi en ekki annar verktaki sem kom að verkinu eða fyrri verkum sem unnin hafi verið á viðkomandi lögn. Þá þurfi mistökin eða vanrækslan að fela í sér að vikið hafi verið með skýrum hætti frá því sem búast mátti vi ð og að sú regla eða það viðmið sem brotið hafi verið sé almennt viðurkennt en ekki umdeilt og skýrt. 68. Það dugi þó ekki til enda sé meintur ófullnægjandi frágangur lagnar á árinu 2004 ekki bein orsök þess að vatnstjónið varð. Benda stefndu á að lögnin hafi aldrei lekið á tíma - bilinu frá árinu 2004 til ársins 2021. Hafi starfsmenn meðstefndu COWI og/eða SS Verktaks vitað eða mátt vita af fráganginum gildi einu hvort hann geti talist ófull - nægjandi, jafnvel saknæmur. Þá hafi þeim einfaldlega borið að haga sínu m störfum í samræmi við ástand lagnarinnar og fjarlægja ekki þær festur sem héldu henni saman fyrr en búið var að taka þrýsting af lögninni. Með öðrum orðum hafi þeim borið að haga vinnu sinni við lögnina með þeim hætti að ekki yrði tjón af. Ekkert tjón ha fi orðið fyrr en starfsmenn SS Verktaks hafi brotið vegg Háskólabrunns og skorið lögnina í sundur, að fengnum fyrirmælum starfsmanns COWI. 69. Stefndu vísa til teikningar af því hvernig umlits var inni í Háskólabrunni sem hafi verið meðal útboðsgagna sem voru hluti verksamnings meðstefndu COWI og SS Verktaks við 19 Veitur . Á teikningunni sé skýrt merkt kúpling og þar séu engar viðbótarfestur sýndar. Meðstefndu, sem hafi þekkt legu lagnarinnar í gegnum brunnvegginn, hafi því borið að ganga út frá því að það væri b runnveggurinn, jarðvegurinn og lega hinnar áframhaldandi lagnar í jarðveginum sem hefði frá árinu 2004 veitt festu og tryggt að lögnin rynni ekki úr kúplingunni. 70. Þá hafi meðstefndu borið að skoða raunverulegt ástand stofnlagnarinnar inni í Háskóla - brunni á ður en þeir sammæltust um að skera lögnina í sundur. Gögn málsins bendi raunar til þess að það hafi þeir gert og er um það vísað til tölvupósts umsjónarmanns COWI 18. september 2020. Byggja stefndu á því að inni í Háskólabrunni hafi blasað við að engar við bótarfestur væru til staðar. Þá beri samskipti aðila á verktímanum þess merki að með - stefndu hafi verið meðvitaðir um þetta ástand en um það er einkum vísað til tölvupósts - amskipta COWI og Veitna fyrir atburðinn. Nánar um tæknileg atriði er varða frágang e ftir framkvæmdir ár ið 2004 71. - við framkvæmdina árið 2004. Framkvæmdin hafi verið í fullu samræmi við leiðbeiningar framleiðanda og frágangur verið eðlilegur út frá aðstæðum og því sem tíðkist hér á landi við lagfæringar á lögnum sem lengi hafa verið í jörð. Í framkvæmdinni hafi aðeins verið skipt um tvo loka í H áskólabrunni en ekki hafi verið grafið að neinu leyti frá brunninum eða hreyft við veggjum. Önnur lögmál gildi um hönnun slíkrar framkvæmdar en þegar ný lögn sé lögð. Til að mynda þurfi að þrýstingsprófa nýjar lagnir áður en grafið sé yfir þær. Jarðvegur sé engu að s í ður festa og hafi burðarþol sem beri að taka með í reikninginn þegar reiknað sé hve mikla áslæga krafta lögn beri. Í leiðbeiningum framleiðanda þeirrar kúplingar sem notuð var komi fram að undir öllum venjulegum kringumstæðum sé jarð - vegur og lögnin sjálf fullnægjandi festa til að t ryggja að kúplingin renni ekki af lögninni. 72. Stefndu benda á að í matsgerð dómkvaddra matsmanna um orsök tjónsins sé ekki tekið undir það að einhver hátte rn isregla eða viðmið hafi verið brotin við ásetningu kúpling - arinnar árið 2004. Matsmenn taki undir varfærna útreikninga Eflu á áslægum kröftum sem verkuðu á lögnina og bendi á fleiri atriði en mótstöðu vegna jarðvegs sem hafi veitt aukið öryggi. Telji matsmenn irnir að nægileg festa/mótstaða hafi verið til staðar til að tr yggja öryggi lagnakerfisins og hafni þeir þannig alfarið þeim málatilbúnaði að frágangur lagnarinnar árið 2004 hafi verið ófullnægjandi. Hafi þeirri niðurstöðu dóm - kvaddra matsmanna ekki verið hnekkt með yfirmati. 20 73. Stefndu byggja á því að ekki verði dregin sú ályktun af matsgerðinni að einhverjar að - gerðir stefnda Veitna hafi valdið tjóninu. Samkvæmt matsgerðinni hafi gröftur frá lögn - inni vestan við Háskólabrunn 18. september 2020 ekki dregið það mikið úr mótstöðu gegn áslægum kröftum að kerfið væri komið a ð þolmörkum. Það séu því eingöngu þau verk meðstefnda SS Verktaks, samkvæmt fyrirmælum meðstefnda COWI, að brjóta brunnvegg og taka lögnina í sundur sem valdið hafi vatnstjóninu. Hafi þessir meðstefndu, sem sérfræðingar á sínu sviði og með mikla reynslu af vinnu við lagnakerfi, mátt vita að sú framkvæmd leiddi til þess að lögnin hefði ekkert hald í jarðvegi aftan við skurðinn. Benda stefndu á að mat s menn taki sérstaklega fram að steinsteypt festa vestan við brunninn eða innsteyptur stálkragi hefðu engu brey tt um niðurstöðuna enda hefðu aðgerðir meðstefndu einnig skemmt slíkar festur. Orsök tjóns stefnenda sé þannig ekki frágangur á kúplingu sem haldið hafi í 17 ár, heldur hvernig meðstefndu stóðu að framkvæmdinni 20. janúar 2021. Beri þegar af þeirri ástæðu að sýkna stefndu af öllum kröfum stefnenda. Nánar um upplýsingagjöf um uppbyggingu kerfis og lagnatengingar sem sett var á kerfið árið 2004 74. Stefndu vísa til útboðsgagna Veitna þar sem gerð hafi verið krafa um umfangsmikla reynslu af veitukerfum og tiltekn a menntun. Umsjónarmaður COWI sé sérfræðingur í lagnakerfum og með skilgreinda verkfræðilega þekkingu á slíkum kerfum. Af samskipt - um aðila sé ljóst að umsjónarmaðurinn hafi verið meðvitaður um að um lifandi lögn væri að ræða og ekkert í samskiptunum bendi til þess að hann hafi haldið að viðbótar festur væru til staðar. Það sé því með öllu óskiljanlegt hvers vegna hann heimilaði SS Verktaki að skera lögnina í sundur án þess að óska fyrst eftir að þrýstingur yrði tekinn af lögninni. 75. Hvað vitneskju SS Verktak s varðar benda stefndu á að það segi sína sögu að verktakinn hafi talið þörf á að hringja aftur í umsjónarmanninn, eftir að umsjónarmaðurinn hafði gefið honum heimild til að vinna í skurðinum, til að fullvissa sig um að hann mætti skera lögnina. Stefndu by ggja á að heimild umsjónarmanns leiði vissulega til ábyrgðar hans en dragi engu að síður ekki úr ábyrgð verktakans sem hafi haft lykla að Háskólabrunni og borið að tryggja að framkvæmdir hans myndu ekki valda tjóni á kerfinu og á eigum annarra. 76. Bæði umsjó narmanninum og verktakanum hafi borið að kynna sér útboðsgögnin og skoða inn í brunninn. Hafi þessir aðilar talið eitthvað óljóst eftir slíka skoðun gagna og vettvangs hafi þeim borið að afla sér frekari upplýsinga áður en framkvæmdir á lifandi 21 stofnlögn h ófust. Þá vísa stefndu til vitneskju þessara aðila um nauðsyn þess að leggja bráðabirgðalögn að Háskólatorgi áður en unnið yrði frekar við Háskólabrunn . 77. Ósannað sé að útboðsgögn eða teikningar hafi verið svo ófullnægjandi að það verði talið stefnda Veitum til sakar að hafa afhent meðstefndu þau gögn. Jafnvel þó að svo yrði talið verði skaðabótaskylda ekki felld á Veitur nema sannað sé að sú upplýsingagjöf hafi valdið vatnstjóninu. Sé það ósannað enda hafi meðstefndu, óháð efni þessara gagna, vitað eða mátt vita af tilvist kúplingar og af nauðsyn þess að lokað yrði fyrir rennsli um stofn - lögnina áður en unnið yrði frekar vestan við Háskólabrunn. Ný málsástæða stefnenda samkvæmt bókun 10. desember 2024 78. Stefndu byggja á því í greinargerð að ósönnuð sé með öllu fullyrðing meðstefnda COWI um að starfsmaður Veitna hafi samþykkt að verkið sem leiddi til tjónsins yrði unnið. Samkvæmt verksamningi Veitna og COWI hafi COWI borið ábyrgð á að halda verk - fundi, skrá verkfundargerðir og skrá upplýsingar í gæðakerfi og verk efnakerfið Lindina en ekkert af þessu hafi verið gert varðandi hin umdeildu samskipti í aðdraganda tjónsins, þar sem orð standi á móti orði. Að svo miklu leyti sem málsatvik geti talist óupplýst um það hvort samþykki var veitt verði því að túlka allan vafa Veitum í vil. 79. Í bókun sem lögð var fram 23. apríl 202 5 til svars nýrri málsástæðu stefnenda er jafnframt á því byggt að ekkert í samskiptum aðila hafi bent til þess að fyrirhugað væri að skera á lögnina og brjóta úr vegg Háskólabrunns áður en bráðabirgðal ögnin væri tilbúin. Þvert á móti hafi ætíð verið ljóst að virk bráðabirgðalögn væri forsenda þess að unnt væri að halda áfram með vinnu við Háskólabrunn enda ekki unnt að taka vatnið af stofnlögninni fyrr en hún væri komin, án þess að vatn færi af einhverjum byggingum HÍ. Umsjónarmaður COWI hafi t.d. séð ástæðu til að spyrja fageftirlit Veitna sérstaklega að því hvort það væri í lagi að byrja vinnu vestan við Háskólabrunn áður en bráðbirgða - lögnin væri tilbúin en það sé til marks um að hann hafi ver ið meðvitaður um að það væri alls ekki víst. Því hafi verið afar mikilvægt að hann spyrði skýrra spurninga, fengi skýr svör og skrásetti þau, en engin formleg fyrirspurn liggi fyrir í gögnum málsins. Bent er á að vitnisburður umsjónarmanns COWI fyrir dómi, í vitnamáli fyrir málshöfðun, hafi ekki - stefndu COWI og TM að fageftirlitsmaður Ve itna hafi viðurkennt í tveggja manna tali 21. janúar 2021, eftir að tjónið varð, að hann hafi gefið samþykki fyrir því að taka lögnina 22 í sundur og brjóta gat á brunnvegginn. Loks er á því byggt að það hafi ekki verið hlutverk starfsmanna Veitna að heimila eða banna vinnu heldur að vera til ráðgjafar. Ábyrgð annarra stefndu 80. Stefndu ítreka að það sé meginregla að tjón sem verði við verklegar framkvæmdir sé á ábyrgð verktaka en ekki verkkaupa. Fyrir liggi að umsjónarmaður COWI hafi gefið starfsmanni SS Verkta ks heimild til að framkvæma það verk sem leiddi með beinum hætti til vatnstjónsins. Umsjónarmaðurinn hafi vitað að um lifandi kerfi væri að ræða og vitað eða mátt vita að kúpling væri í Háskólabrunni. Þá hafi hann vitað eða mátt vita að kúplingar væru viðk væmar fyrir áslægum kröftum og því borið að kanna hvernig kerfið tæki upp áslæga krafta. Umsjónarmaðurinn hafi alls ekki getað treyst því að einhverjar viðbótarfestur væru til staðar sem hvorki hafi sést né verið merktar inn á þær teikningar sem hann hafði undir höndum. Hann hafi þannig vitað eða mátt vita að kerfið treysti á vegg Háskólabrunns og legu lagnakerfisins í jör ð u vestan við brunninn til að taka upp áslæga krafta. Í ljósi sérfræðiþekkingar umsjónarmannsins, hlutverks hans samkvæmt verksamningi og þeirra samskipta sem hann hafði átt við Veitur fyrr í verkinu sé augljóst að hann hafi gert mistök þegar hann heimilaði starfsmanni SS Verktaks að brjóta brunn - inn og skera í sundur lögnina. Það séu þau mistök sem leitt hafi til vatnstjónsins og á þeim be ri meðstefndi COWI ábyrgð á grundvelli hinnar almennu sakarreglu og vinnu - veitendaábyrgðar. 81. Starfsmenn SS Verktaks hafi einnig haft sérfræðiþekkingu á verkum sem þessum. Þeim hafi borið að tryggja að aðgerðir þeirra myndu ekki leiða til tjóns á lagnakerfin u eða á hagsmunum þriðja aðila. Starfsmönnum SS V erktaks hafi borið að skoða aðstæður og teikningar sjálfstætt og hafi ekki getað treyst á orð umsjónarmanns COWI í blindni. Sú staðreynd að verktakinn hringdi í tvígang í umsjónarmanninn til að fá blessun ha ns við verki ð gefi til kynna að verktakann hafi a.m.k. grunað að hætta kynni að vera á ferð. Fleiri en einn bótaskyldur, sameiginleg óskipt ábyrgð gagnvart tjónþola 82. Stefndu andmæla því ekki að samkvæmt íslenskum skaðabótarétti sé meginreglan sú að beri fl eiri en einn aðili ábyrgð á sjálfstæðum eða samverkandi saknæmum tjónsorsökum sé meginreglan sú að þeir beri óskipta ábyrgð gagnvart tjónþola. Um innbyrðis skiptingu fari síðan eftir reglum 25. gr. skaðabótalaga og almennum reglum skaðabótaréttar. Eng - inn afsláttur sé þó gefinn af skilyrðum fyrir bótaskyldu hvers og eins. Þannig verði stefn - endur að sanna að einhver háttsemi Veitna hafi verið saknæm og ein orsaka vatnstjónsins. 23 Ekki megi líta til afleiðinganna þegar metið sé hvort háttsemi framarlega í orsa ka - keðjunni geti talist saknæm. Háttsemi meðstefndu megi þannig ekki hafa áhrif á mat á því hvort það hafi verið saknæmt að setja kúplinguna á kerfið rúmum einum og hálfum áratug fyrr. Hið sama gildir um mat á því hvort upplýsingagjöf eða upplýsingar í útb oðs - gögnum hafi verið saknæm. Við matið verði að líta hlutlægt á það hvort nægar upplýs - ingar hafi verið til staðar til að verktaki og umsjónarmaður hafi, í ljósi sérfræðiþekkingar sinnar, mátt átta sig á því að varhugavert væri að skera á lögnina og brjót a brunnvegginn. Við framk v æmd þess mats verði að líta til þeirra samskipta sem áttu sér stað á verk - tímanum sem beri það eindregið með sér að umsjónarmaðurinn hafi verið meðvitaður um aðstæður. 83. Sé háttsemi meðstefndu SS V erktaks og/eða COWI saknæm sé það t il merkis um að háttsemi Veitna hafi ekki verið saknæm. Stefndu byggja á því að sök COWI sé augljós. Þá sé háttsemi SS Verktaks einnig saknæm þrátt fyrir að hún kunni að útskýrast af trausti á þekkingu umsjónarmannsins. Fjárhæð tjóns 84. Stefndu taka fram í greinargerð sinni að þeir telj i ósannað að tjón stefnenda nemi stefnufjárhæðum og benda á að sönnunarbyrði fyrir fjárhæð tjóns hvíli á stefnendum. 85. Stefndu mótmæla sérstaklega öllum útlögðum kostnaði sem ekki hafi verið staðfest með matsgerð að eigi rétt á sér. Stefnendur hafi aflað tveggja matsgerða þar sem mat var lagt á kostnað við úrbætur og einnar þar sem mat var lagt á tjón sem fullyrt er að til komið sé vegna vatntjónsins en tengist þó ekki úrbótum. Með matsspurningum sínum hafi stefn - endur óskað eftir tæmandi upptalningu kostnaðar af úrbótum annars vegar og af kostnaði sem væri afleiðing vatnstjónsins en ekki hluti úrbóta hins vegar. Sé eitthvað ekki talið upp í niðurstöðum matsgerðanna sé það því niðurstaða þeirra að umræddur kostnaður tengist ekki vatnstjóninu. Þeim niðurstöðum hafi ekki verið hnekkt með öflun yfirmats - gerða eða nýrra matsgerða. 86. Samkvæmt íslenskum skaðabótarétti sé almennt fjár tjón í formi útlagðs kostnaðar ekki greitt nema kostnaðurinn hafi verið nauðsynlegur og eðlilegur sökum afleiðinga hins bótaskyld a atburðar. Á þetta hafi ekki verið lagt mat þó að matsmenn hafi lagt á það mat hvort fjárhæðir framlagðra reikninga geti talis t eðlilegar og hvort reikningar tengist vatnstjóninu með einhverjum hætti. Það sé afar bagalegt að ekki sé í stefnu útlistun á því hvers vegna kostnaður hafi verið nauðsynlegur og eðlilegur enda þýði það að stefndu hafi engar málsástæður til að mótmæla hva ð þetta varðar. 24 Kostnaður sem gerð er krafa um sem hluta aðalkrafna en er með réttu hluti máls - kostnaðar 87. Samkvæmt ítrekuðum dómafordæmum Hæstaréttar sé kostnaður sem lagt er út fyrir í þeim tilgangi að sannreyna tilvist tjóns og til að staðreyna bótagrundv öll hluti máls - kostnaðar þegar mál er höfðað til innheimtu skaðabóta. Þetta eigi við um alla reikninga Eflu sem gerð sé krafa vegna. Þetta eigi einnig við um fleiri liði , s.s. reikninga Aðgátar ehf. vegna skoðunar á neyðarbúnaði, þá hluta reikninga Verkís sem séu vegna vettvang s skoðana og reikninga Kone ehf. vegna skoðana og bilanagreininga á lyftum. 88. Varðandi reikninga Eflu byggi sá kostnaður ekki á þeim matsgerðum sem stefnendur hafi aflað. Því til viðbótar sé erfitt að sjá hvernig ráðgjöf Eflu eigi að haf a dregið úr tjóni eða hvers vegna hún hafi verið nauðsynleg til að unnt væri að leggja mat á tjón stefnenda. Í öllu falli byggir kröfugerð stefnenda ekki að neinu leyti á vinnu Eflu og í raun liggi ekkert fyrir um það hverjar afurðir vinnunnar hafi orðið o g hvaða tengsl þær hafi við úrbætur eða málshöfðun. Sé þessum kostnaði því mótmælt sem óþörfum og óeðlilegum , hvort sem hann teljist hluti meginkrafna eða málskostnaðar. Skylda tjónþola til að takmarka tjón 89. Samkvæmt óskráðri meginreglu skaðabótaréttar beri tjónþola að takmarka tjón sitt, jafnt innan sem utan samninga. Í því efni beri tjónþola að gera allt það sem með sanngirni megi ætlast til af honum og að svo miklu leyti sem tjónþoli sinni ekki þessum skyldum sínum gagnvart tjónvaldi geti hann ekki krafis t skaðabóta. 90. Stefndu hafi lýst því yfir á matsfundi vegna fyrstu matsgerðarinnar sem stefnendur öfluðu að þeir myndu ekki gera athugasemdir við að yfirmat og síðari matsgerðir myndu byggja á ljósmyndum og mælingum sem gerðar voru við framkvæmd þess mats. Af þessum sökum hafi matsmenn fengið sérstök fyrirmæli um að láta matsbeiðendur og matsþola vita þegar þeir teldu sig hafa lokið skoðun og öflun gagna af vettvangi. Það sé með öllu óskiljanlegt hvers vegna stefnendur hafi ekki þegar á þessum tímapunkti haf ið framkvæmdir sem miðuðu að því að koma starfsemi sinni aftur í eðlilegt horf. Breyti engu þótt stefndu hafi ekki viljað taka beinan þátt í ákvarðanatöku stefnenda um úrbætur. Vísa stefndu í þessu samhengi til dóms Hæstaréttar 20. september 2018 í máli nr . 495/2017. 91. Tjón stefnandans HÍ vegna tapaðra tekna af leigu sala og meints kostnaðar vegna leigu á salarkynnum til kennslu sé þessu marki brennt og á það hafi ítrekað verið bent undir rekstri matsmála fyrir höfðun máls þessa. Þá byggja stefndu á því að hæ kkun kostnaðar 25 vegna úrbóta milli undirmatsgerðar og yfirmatsgerðar sé að stórum hluta tilkomin vegna þess hve seint og illa stefnendur stóðu að úrbótum. Takmarkanir sem leið ir af vátryggingarsamningi 92. Samkvæmt skilmálum ábyrgðartryggingar stefnda Veitna hj á stefnda VÍS taki hún ein - göngu til skaðabótaskyldu sem falli á Veitur vegna beins líkams - eða munatjóns. Kröfur stefnenda á hendur VÍS byggi á ákvæðum þessa samnings og sæti þeim takmörkunum sem af samningnum leiði. Af þessum sökum verði að sýkna stefnda VÍS af öllum kröfum og kröful i ðum sem eru til komnir vegna óbeins tjóns, jafnvel þó tt Veitur yrðu taldar skaðabótaskyldar vegna þess. Rekstrartjón, aukinn kostnaður í rekstri og bætur vegna afnotamissis séu allt tegundir óbeins tjóns. Af hálfu stefnda VÍS er því mótmælt öllum kröfum sem ekki feli í sér útlagðan eða metinn kostnað við nauðsynlegar viðgerðir á mannvirkjum eða lóð í eigu stefnenda vegna skemmda sem leki úr stofnlögninni sannanlega olli. Sér staklega er mótmælt eftirfarandi kröfum og kröfuliðum: a) Útlagður kostnaður samkvæmt yfirmatsgerð vegna reikninga Kone ehf. að samanlagðri fjárhæð 671.216 krónur. Stærstur hluti umræddra reikninga sé vegna yfirferðar og bilanaleitar við lyftur. Engin gögn í málinu staðfesti að beint tjón hafi orðið á lyftubúnaði og sé yfirferð þeirra og bilanaleit því hvorki beint muna - tjón né hluti málskostnaðar. b) Útlagður kostnaður samkvæmt síðari undirmatsgerð vegna kostnaðar annars en vegna endurbóta að fjárhæð 60.551.448 krónur [ 6 0. 406 . 493 krónur skv. endanlegri kröfugerð; innsk. dómara] . Samkvæmt yfirliti í stefnu sé umræddur kostnaður að stórum hluta til kominn vegna leigu stefnandans HÍ á sölum til að halda úti starfsemi sinni sem ekki teljist beint munatjón heldur rek st r artjón. Sama gildi um aðra liði sem séu til komnir vegna ýmissa brá ð abirgðaaðgerða. c) Missir framlegðar HÍ að fjárhæð 386.000 krónur geti ekki undir nokkrum kringumstæðum talist beint munatjón. d) Hið sama eigi við um missi framlegðar FS að fjárhæð 44.528. 000 krónur [ 30.000.000 króna samkvæmt endanlegri kröfugerð; innsk. dómara] . 93. Alls sé því mótmælt að 106.136.664 krónur [91.463.709 krónur; innsk. dómara] af hinu umstefnda tjóni falli undir ábyrgðartryggingu stefnda Veitna hjá stefnda VÍS. Vextir og drátta rvextir 94. Kröfu stefnenda um vexti og dráttarvexti frá fyrra tímamarki en við dómsuppsögu er mótmælt enda með öllu óvíst um ábyrgð stefndu. Kröfu um vexti af bótum fyrir óbeint 26 tjón í formi tapaðrar framlegðar er sérstaklega mótmælt enda ósannað að stefnendu r hafi orðið fyrir umræddu tjóni við upphafsdag kröfunnar. Málskostnaður 95. Stefndu mótmæla kröfu stefnenda um málskostnað. Um kröfu stefndu um málskostnað er vísað til 129. og 130. gr. laga nr. 91/1991. 96. Um lagarök er að öðru leyti vísað til meginreglna vátry ggingaréttar og almennra reglna einkamálaréttarfars um sönnun og sönnunarbyrði. Þá er vísað til skráðra og óskráðra reglna skaðabótaréttar og verktakaréttar, sem og ÍST 30 : 2003 og ÍST 35 : 2018. B . Málsástæður COWI og TM Aðildarskortur 97. Stefndu COWI og TM byggja á því að stefnandi FS hafi framselt allar skaðabótakröfur sínar á hendur stefndu með kröfuframsali , dags. 3. júní 2024 . Þar af leiðandi eigi sá stefnandi ekki neina kröfu á hendur stefndu og beri því að sýkna stefndu af kröfum hans vegna aðildar sko rts samkvæmt 2. mgr. 16. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. Skilyrði skaðabótaábyrgðar samkvæmt sakarreglunni eru ekki uppfyllt 98. Stefndu byggja kröfu sína um sýknu á því að skilyrði sakarreglunnar fyrir skaðabóta - ábyrgð stefnda COWI séu ekki uppfyll t. Ekki hafi verið sýnt fram á saknæma háttsemi starfsmanns félags ins og enn síður að slík háttsemi hafi getað leitt til tjóns stefnenda þannig að skilyrð i um orsakasamband og sennilega afleiðingu séu uppfyllt. Engin hátt - semi eða önnur atvik sem leitt gæt u til ábyrgðar stefnda COWI í málinu hafi verið leidd í ljós . Þegar af þeirri ástæðu verð i að sýkna stefndu af öllum kröfum stefnenda í málinu. 99. Sá sem tel ji sig tjónþola og set ji fram kröfu í ábyrgðartryggingu get i aldrei notið betri réttar en sá sem er vá tryggður samkvæmt tryggingunni. Vegna eðlis ábyrgðartrygginga verð i stefnendur að sýna fram á skaðabótaábyrgð COWI eða starfsmanns COWI áður en þeir geti notið réttar gagnvart stefnda TM samkvæmt tryggingunni, allt að uppfylltum nánari ákvæðum skilmálanna. Samkvæmt 4. mgr. 44. gr. laga nr. 30/2004 um vátrygging - arsamninga geti stefndi TM haft uppi allar sömu mótbárur gegn kröfum stefnenda og stefndi COWI gerir. Þar sem stefnendur haf i ekki sýnt fram á slíka ábyrgð verð i að sýkna báða stefndu í málinu. 100. Í st efnu sé ekki lýst ítarleg a málsástæðu m fyrir meintri saknæmri háttsemi starfsmanns stefnda C OWI , þ.e. umsjónarmanns með verkinu , sem sé þannig algjörlega vanreifuð í stefnu. Stefnendur hafi t.d. ekki fær t fram neinar skýringar á þeim hátternismælikvarða sem þeir virðist vilja leggja til grundvallar, hvaða reglur bú i að baki slíkum 27 hátternismælikvarða eða athafnaskyldu og hvernig sá hátternismælikvarði eigi við um málavexti þessa máls. S amkvæmt almennum reglum skaðabótaréttar þ urfi mikið til að koma svo a ðili verði talinn hafa bakað sér bótaábyrgð vegna athafnaleysis. 101. Stefndu byggja á því að þ að sé rangt og ósannað að umsjónarmaður hafi vitað af upp - byggingu og hönnun kerfisins m.t.t. þess veikleika sem var á því . Þá sé það einnig rangt og ósannað að hann hafi fengið ítarlegar upplýsingar um frágang samsetningarkúplingar enda kom i slíkar upplýsingar hvergi fram. Umsjónarmaður haf i haft teikningasett og verklýsingar frá Veitum og kynnt sér þannig þau gögn sem lágu til grundvallar. Þá hafi hann sent tölvupós ta til að óska eftir frekari upplýsingum og aflað samþykkis hjá með - stefnda Veitum. Umsjónarmaður hafi þannig sýnt alla þá aðgæslu í verkinu sem hægt sé að gera kröfur um . 102. Stefndu mótmæla því að fyrir liggi verklag um lifandi lagnakerfi og þar fyrir utan h afi í umrætt sinn verið unnið vestan brunns þar sem ekkert vatn hafi verið á lögninni. Frumábyrgð liggur hjá meðstefnda Veitum 103. Stefndu byggja á því að frumábyrgð vegna vatnstjónsins ligg i hjá stefnda Veitum , sem eigi umrædda vatn s lögn, hafi látið byggja hana á sínum tíma og b orið ábyrgð á viðhaldi hennar. Það hafi verið starfsmenn Veitna sem settu samsetningarkúplingu á lögnina inni í H á skólabrunni árið 2005 án þess að setja viðeigandi festu eða notast við þess háttar samsetningarkúplingu sem gæti tekið u pp áslæga krafta. S tarfsmenn Veitna hafi þannig sett veikleika á kerfið . Þá hafi Vei tur staðið fyrir þ eim viðhaldsframkvæmdum sem voru í gangi þegar vatnstjónið varð án þess að gera grein fyrir hinni umdeildu samsetningar - kúplingu. 104. Stefndu get i ekki borið ábyrgð á umræddri vatnslögn eða veikleikum hennar. Ábyrgð verði einungis á þá lögð sé sýnt fram á saknæma háttsemi starfsmanna stefnda COWI í tengslum við það hlutverk /verk sem sá stefndi tók að sér í verkframkvæmdinni. Ekkert sé fram komið í málinu sem b endi til sakarábyrgðar umsjónarmanns í tengslum við hans hlutverk. Ekki vitneskja hjá stefnda COWI um veikleika á lögn 105. Stefndu byggja á því að umsjónarmaður inn hafi ekki vitað af samsetningarkúplingu inni í H áskólabrunni sem gaf sig. Umsjónarmaðurinn haf i jafnframt ekki getað gert sér grein fyrir því að samsetningarkúpling væri á lögninni nema með því að fá upplýsingar um slíkt frá Veitum, t.d. í útboðsgögnum, teikningum eða á verkfundum. Gögn málsins ber i þess engin merki að gerð hafi verið tilraun til a ð upplýsa umsjónarmanninn um þennan 28 veikleika á lögninni. Á teikningu sem sýni Háskólabrunn fyrir og eftir framkvæmdir m egi sjá strik á lögninni austan lokans. Hins vegar sé engin skýring á því hvað þetta þýddi. Hér verð i einnig að hafa það í huga að samkvæmt hönnunarviðmiðum Veitna ber i að merkja kúplingar inn á teikningar og hafa textaskýringu með. Á teikningunni séu ýmsar skýringar en engin á þessum strikum. Um flangsa hefði getað verið að ræða eða eitthvað annað sem v æri ekki veikleiki á lögninni. Jafnvel þó tt gerð hafi verið grein fyrir að um samsetningarkúplingu væri að ræða get i slíkar tengingar tekið upp áslæga krafta. Þá sé stundum stagað yfir samsetningarkúplingar svo þær geti tekið upp slíka krafta. Textaskýring sem hefði greint frá samsetningarkúplingu hefði því ekki endilega gefið til kynna að um væri að ræða veikleika á kerfinu. Eðlilegt hefði verið að skýra þennan veikleika sem var á kerfinu, þ.e. að þar væri samsetningarkúpling sem ekki gæti tekið upp áslæga krafta. Það sé með ólíkindum að vitneskja um samsetningarkúplingu haf i verið almenn innan Veitna en ekki skilað sér til verktaka og umsjónarmanns, sér í lagi þegar hluti verksins hafi falist í að fjarlægja eldri lagnir og brjóta úr vegg H áskólabrunns. 106. Hl uti verksins hafi falist í að fjarlægja lagnirnar og brjóta vesturvegg H áskólabrunns. Það hefði því þurft að hanna verkið á þann veg að fyrst yrði vatn tekið af báðum lögnum (austan og vestan H áskólabrunns) áður en eldri lagnir vestan megin væru fjarlægðar . Það hefði í það minnsta þurft að vara við þessum veikleika og hanna verkið í kringum hann. 107. Meðstefndi Veitur hafi haldið því fram að allir sem hafi komið að framkvæmd unum, hvort sem um er að ræða verktaka, verkfræðinga eða umsjónarmenn , hafi verið meðv it a ð ir um uppbyggingu og hönnun kerfisins ásamt þeim áhættum sem þ urfti að taka tillit til svo framkvæmdir væru öruggar. Þetta sé rangt og þar að auki ósannað. Eins og fram hafi komið við skýrslutöku r í vitnamáli hafi hvorki umsjónarmaður né verktaki vitað af samsetningarkúplingu á lögninni inni í H áskólabrunni og hafi þar af leiðandi ekki getað tekið tillit til þess veikleika á lögnin ni . 108. L ögnin sem um ræðir sé hluti af kerfi sem upphaflega hafi verið byggt árið 1961 og hafi þá lokar og beygjur í H áskólabr unni verið samsoðið stállagnaefni með boltuðum flöngsum. Slíkt kerfi þoli áslæga togkrafta sem get i myndast í kerfinu sitt hvoru megin við loka, eins og fram komi í matsgerð um orsök tjóns . Fageftirlitsmaður Veitna hafi borið um að könnun ástands lagnanna hafi sýnt að þær hafi verið í mjög góðu ástandi þrátt fyrir að vera komnar til ára sinna. Kerfið hafi því upphaflega verið hannað til að þola áslæga togkrafta. Breyting hafi hins vegar orðið á þegar lokar voru endur nýjaðir innan H áskólabrunns árið 2005. Þ á hafi verið sett samsetningarkúpling á lögnina austan 29 megin lokans sem ekki þoldi áslæga krafta. Engin festa hafi verið hönnuð til að taka upp áslæga krafta en hægt hefði verið að setja flan g sa, staga yfir lögnina eða útbúa festur í vegg. Þar með hafi ker fi sem þoldi áslæga krafta verið breytt þannig að það þoldi ekki slíka krafta. Enginn utan Veitna virðist hins vegar hafa vitað af umræddri breytingu sem gerð var á kerfinu 2005. 109. Stefndu byggja á því að þess i framkvæmd hafi farið gegn eðlilegum hönnunarvi ðmiðum. V eitur virðast hins vegar hafa litið svo á að óhreyfður jarðvegur í kringum H áskólabrunn væri nægileg festa fyrir lögnina. Það sé því með ólíkindum að útboðsgögn hafi gert ráð fyrir að grafa frá brunninum, brjóta veggi og fjarlægja eldri lagnir án þess að gera ráð fyrir að tryggja festu við samsetningarkúplinguna. Stefndu benda á að g rafið hafi verið frá lögninni vestan megin og fleygað frá henni í september 2020 með vitneskju og vitund Veitna. 110. Stefndu mótmæla sérstaklega sem rangri og ósannaðri þe irri staðhæfingu meðstefnda Veitna að aðilum sem unnu að verkinu hafi verið veittar ítarlegar upplýsingar um frágang lagnatengingar/kúplingar í H áskólabrunni . Í fyrsta lagi hafi Veitur vísað til tölvupóst s umsjónarmanns COWI til verkefnastjóra Veitna, dags . 18. september 2020 , en þa r sé ekki verið að ræða lögnina sem gaf sig heldur nýju 600 mm ductil e - lögn ina sem átti að koma í stað þeirrar eldri . Ekkert sé vikið að s a msetningarkúplingu eða breytingu á eldra lagnakerfi í þessum tölvupósti. 111. Í öðru lagi haf i Veitur vísað til tölvupósts umsjónarmannsins 27. nóvember 2020 til verk - efnastjóra og fageftirlitsmanns Veitna. Sá t ölvupóstur sýni glögglega að það var fageftir - litsmaður sem tók ákvarðanir um festur, varúðarráðstafanir og hvaða lagnir væru í rekstri á h verjum tíma. Einnig sýni hann að ýmislegt hafi ekki verið fullhugsað eða hannað og því hafi þurft þessar fyrirspurnir umsjónarmanns. Tölvupósturinn varð i tengingu nýrrar lagnar inni í lokahúsinu og lögnina austan við lokahúsið en komi hvorki inn á vinnu ve stan megin H áskólabrunns né inn á veikleika í austurlögn inni í H áskóla brunni. Þá hafi tölvupóstinum ekki verið svarað , sem sé lýsandi fyrir fageftirlit verksins. 112. Stefndu kveða engan ágreining um að umsjónarmaðurinn fór 18. september 2020 inn í Háskólabr unn eins og t ölvupósturinn þann dag sýni en tilefni þess hafi verið að skoða hvernig nýja lögnin ætti að liggja . Ví sa stefndu í þessu sambandi til verkfundargerðar frá 16. september 2020. Þ étt stálgrind ofan við lagnirnar hafi byrgt sýn svo hvorki umsjónar - maðurinn né verktakinn hafi séð samsetningarkúplingu á lögninni við þá skoðun. 30 113. Stefndu mótmæla þeirri staðhæfingu í stefnu að samsetningarkúplingin hafi verið sýnileg eftir að búið var að grafa frá vestan við brun n inn, enda hafi hún verið inni í brunninum sem ekki hafi verið hægt að fara inn í nema með lykli sem umsjónarmaður hafi ekki haft. Fageftirlit veitti heimild og var meðvitað um vinnu vestan brunns 114. Stefndu byggja á því að f ageftirlitsmaður Veitna hafi heimilað einhvers konar vinnu vestan við H áskólabrunn á fundi þann 14. janúar 2021 og vísa þar um til vitnisburðar hans og verkefnastjóra Veitna fyrir dómi í vitnamáli. Aðila greini á um hvað fageftirlits - maður heimilaði en a.m.k. hafi hann heimilað undirbúning við það verk að fjarlægj a eldri lögn sem lá þar inn í brunninn . Hafa verð i í huga að á þessum tíma punkti hafi verið búið að grafa alveg frá lögninni vestan H áskólabrunns og því óljóst í hverju undirbúningur hefði getað falist öðru en að hefjast handa við að fjarlægja lögnina. 115. S tefndu byggja á því að gögn málsins og framburð ur vitna fyrir dómi bendi til þess að fageftirlitsmaður inn hafi gefið leyfi til að rjúfa eldri lögn, fjarlægja og gera gat í vestur - vegginn á fundinum þann 14. janúar 2021 enda beinlínis um að ræða verkþætti s em hafi verið hluti heildarverksins. 116. Þá byggja stefndu á því að fageftirlitsmaður inn hafi viðurkennt í tveggja manna tali þann 21. janúar 2021 að hafa veitt slíkt samþykki til umsjónarmanns á fundinum 14. janúar. Umsjónarmaður fylgdi viðmiðum og reglum og sýndi aðgæslu og árvekni 117. Stefndu mótmæla því að stefndi COWI hafi ekki fylgt viðmiðum og reglum eða sýnt af sér nægilega aðgæslu og árvekni. Það sé rangt og ósannað að starfsmaður COWI hafi ekki fylgt verklagi um að ekki megi eiga við l ifandi lagnakerfi án þess að taka af þ ví allan vatnsþrýsting . E nginn vatnsþrýstingur hafi verið á lögninni sem unnið var við vestan megin. Hefði samsetningarkúpling ekki verið á lögninni austan við lokann inn i í brunni hefði ekkert vatnstjón orðið , samkvæmt vitnisburð i f ageftirlitsmanns ins. Þá hafi allt verkið verið hannað þannig að kerfin hafi átt að vera í rekstri á meðan á framkvæmd - um stóð að mestu leyti. Hafi Veitur talið það óheimilt hefðu útboðsgögn og hönnun alls verksins átt að vera allt öðruvísi. 118. Stefndu mótmæ la því sem röngu og ósönnuðu að starfsmenn COWI hafi brotið gegn almennum aðgæslu - og árvekniskröfum við framkvæmd verksins. Þeir hafi haft undir höndum ítarleg gögn frá meðstefnda Veitum, þ.e. útboðsgögn, verklýsingu og teikninga - sett , og haldið verkfundi . Ý mis samskipti í tölvupóstum b er i þess þvert á móti merki að umsjónarmaður hafi sinnt hlutverki sínu af nákvæmni og kostgæfni . Það hafi ekki dugað 31 til þar sem mikilvægar upplýsingar hafi vantað í gögn frá Veitum og þær hafi heldur ekki kom i ð fram í orðse ndingum, tölvupóstum eða samtölum aðila. O rsakatengsl og tengd atriði 119. Stefndu byggja á að e kki hafi verið sýnt fram á orsakasamband milli meintrar sak næmrar háttsemi starfsmanna stefnd a COWI og meints tjóns stefnenda , þ. á m. að hin meinta athöfn eða athafnaleysi starfsmanns COWI hafi verið nauðsynlegt og/eða nægjanlegt skilyrði þess að það varð. 120. Orsök vatnstjónsins sé sú , samkvæmt matsgerð dómkvaddra matsmanna , að samsetning - arkúpling á vatnslögn inni í H áskólabrunni hafi gefið sig með þeim afleiðin gum að l ögnin fór að leka. Stefndu ítreka að í samse tningarkúpling unni hafi falist veikleiki á kerfinu , sem til hafi komið með framkvæmdum meðstefnda Veitna á árinu 2005 [eða 2004; innskot dómara] . Þrátt fyrir þennan veikleika hafði kúplingin haldið vegna nokkurra þátta sem veittu festu, m.a. jarðvegur utan H áskólabrunns. Er tjónið varð hafi verið búið að fjarlægja þann jarðveg m eð vitund og samþykki Veitna , enda hluti af því verki sem átti að vinna. Eftir að brotið hafði verið úr veggnum og lögnin tekin í sundur hafi þrýstingur orðið of mikill og kúplingin gef ið sig. Það hafi verið Veitur sem fyrirskipuðu verki ð eins og það sé útlistað í útboðsgögnum. Orsök vatnstjónsins sé þannig ekki háttsemi starfsmanns stefnda COWI. Ekki h afi verið sýnt fram á saknæma h áttsemi af hálfu þess stefnda en jafn vel þó tt svo væri sé ósannað að skilyrði sakarregl unnar um orsakatengsl sé uppfyllt . 121. Jafnvel þó að sýnt yrði fram á saknæma háttsemi starfsmanns COWI byggja stefndu á því að hún sé svo minniháttar að ekki sé hægt að f allast á fulla bótaábyrgð stefndu in solidum með meðstefndu. Leiði það af reglum skaðabótaréttar um samverkandi tjóns - orsakir. Frumorsök atviksins sé veikleiki á lögn inni í H áskólabrunni sem fólst í samsetn - ingarkúplingu. Þá sé það einnig nauðsynleg orsök að skortur var á upplýsingum frá Veitum um þennan veikleika. 122. Þá byggja stefndu á því að hið umfangsmikla tjón stefnenda sé bæði svo f jarlægt meintri saknæmri háttsemi starfsmanna stefnda COWI og svo ósennileg afleiðing hennar að það falli utan verndarsviðs skaðabótaréttar í heild eða að hluta og þa ð skorti á að skilyrði um sennilega afleiðingu teljist uppfyllt. 123. Þá er á því byggt að t jón ið hafi orðið mun umfangsmeira en ella vegna viðbragða með - stefnda Veitna eftir að lekinn va rð. Í lokunarferli hafi orðið mistök , m.a. þar sem lokað var fyrir rangan loka og svo vegna þess að tyrft hafði verið yfir neyðarloka við Norræna 32 húsið. Geti stefndu ekki borið ábyrgð á seinagangi við lokun eftir að lekans varð vart. Af reglum um sennilega afleiðingu leiði að þegar afleiðingar verð i gríðarlegar sé eðlilegt og sanngjarnt að líta til saknæmisstigs þeirra sem um ræðir. Hafi starfsmaður stefnda COWI sýnt af sér saknæma háttsemi sé hún svo léttvæg og minniháttar , að teknu tilliti til háttsemi an narra meðstefndu , að heimilt sé og eðlilegt að takmarka bóta skyldu stefndu m.t.t. reglna um sennilega afleiðingu. V arakrafa um lækkun 124. Í greinargerð stefndu kemur fram að varakrafa um lækkun sé reist á sömu málsástæðum og raktar hafa verið fyr ir aðalkröfu en til viðbótar eru þar færðar fram frekari máls - ástæður . Eins og bókað var í þinghaldi 23. apríl sl., eftir að endanleg og lækkuð dómkrafa stefnenda var lögð fram, féllu stefndu frá þeim öllum, utan þeirra málsástæðna sem hér fara á eftir, eins og jafnfr amt var staðfest við munnlegan málflutning. Skylda til takmörkunar tjóns 125. Stefndu byggja á því að stefnendur hafi ekki gætt að þeirri skyldu sinni að takmarka tjón sitt. Gerð sé krafa vegna tapaðra leigutekna fyrir tímabilið frá 21. janúar 2021 til septem - ber 2022. Því sé mótmælt sem röngu og ósönnuðu að stefnendur hafi ekki getað leigt út rými sín fyrr en í september 2022. Stefndu telji ljóst að stefnendur hefðu getað leigt fast - eignir út einungis vikum eða örfáum mánuðum eftir vatnstjónið. Það sé ekki við stefndu að sakast að eignirnar hafi staðið auðar í lengri tíma. Stefndu verði því ekki gert að bera allt tjón stefnenda vegna tapaðra leigutekna. Beri því að lækka verulega kröfur stefnenda vegna þessa. Útlagður kostnaður ekki staðreyndur 126. Þá byggja st efndu á því að útlagður kostnaður áður en matsmenn komu á staðinn hafi ekki verið staðreyndur af dómkvöddum matsmönnum og því sé tjón vegna þessa ósannað. Í matsgerð Hjalta Sigmundssonar og Magnúsar B. Þórðarsonar segi til að mynda á bls. 36 að matsmenn ge telja því tjón vegna þessa ósannað. Lækkun á grundvelli 24. gr. skaðabótalaga 127. Stefndu byggja á því að lækka beri kröfur þeirra á grundvelli 24. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993. Er á því byggt að horfa verði til þess að tjón það sem dómkrafan l úti að sé svo 33 fjarlægt meintri saknæmri háttsemi umsjónarmanns að ósanngjarnt sé að láta stefndu bera það. Hluti dómkrafna er málskostnaður 128. Stefndu byggja á því að sá hluti dómkrafna stefnenda, upphaflega að fjárhæð 9.722.704 krónur, sem varði reikninga Eflu vegna ráðgjafar, teljist ekki til tjóns heldur til kostnaðar af málarekstri stefnanda, sbr. niðurstöðu þar um í undirma tsgerð Eyþórs Rafns Þórhalls - sonar og Kjartans Arnfinnssonar . B er i því að sýkna stefndu af þessum tjónslið . 129. Um l agarö k vísa s tefndu til meginreglna skaðabótaréttar og vátryggingaréttar, skaðabóta - laga, laga um vátrygginga r samninga nr. 30/2004 og laga um virðisaukaskatt nr. 50/1988. Þá vísa stefndu til laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 og til meginreglna íslensks réttarfars. Málskostnaðarkrafa stefndu byggist á 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991. C . Málsástæður SS Verktak s og V a rð a r 130. Stefndu Vörður og SS Verktak mótmæla því að sá síðarnefndi eða einhverjir þeir starfs - menn sem það félag beri ábyrgð á, á grundvelli vinnuveitendaábyrg ð ar, hafi gerst sekir um saknæma háttsemi eða á nokkurn hátt hagað sér ógætilega við framkvæmd þess verks sem um ræðir. Þve r t á móti hafi öll verk starfsmanna SS Verktaks verið í samræmi við góða starfshætti, gögn málsins og samkvæmt sérstakri heimild frá þeim a ð ila sem þeim var gert að taka við fyrirmælum frá. Skilyrði bótaábyrgðar þeirra samkvæmt almennum reglum skaðabótarét tar séu því ekki til staðar og saknæm háttsemi þeirra ósönnuð . 131. Stefndu taka í upphafi fram að ekki sé útlistað nákvæmlega í stefnu hvaða verk eða hátt - semi starfsmanna SS Verktaks eigi að fela í sér saknæma háttsemi. Ekki sé fjallað með aðgreindum hætti um saknæma háttsemi meðstefnda COWI annars vegar og stefnda SS Verktaks hins vegar og v irð i st stefnendur leggja skyldur þeirra algerlega að jöfnu . L átið sé nægja að lýsa almennum aðgæsluskyldum án þess a ð tengja þær frekar við atvik máls. Slík reifun á meint ri bótaskyldu sé ófullnægjandi og hafi leitt til frávísunar án kröfu, s br. m.a. dóm Hæstaréttar 15. janúar 2015 í máli nr. 422/2014 . 132. Byggt er á því að skyldur SS Verktaks og meðstefnda COWI verði ekki lagðar að jöfnu. Við sakarmat ið v erð i að meta saknæmi verka SS Verktaks til samræmis við skyldur hans gagnvart með stefnda Veitum sem fékk hann til verka og átt i þá muni sem verið var að vinna við og skemmdust, þ.e. lagnakerfið sjálft . Vísað er til verksamning a og útboðs - gagna um skyldur annar s vegar SS Verktaks og hins vegar COWI gagnvart Veitum þar sem skyldur a ðila séu skilgreindar . 34 133. Stefndu byggja einnig á því að við sakarmat gagnvart SS Verktaki sé ekki unnt að leggja á þann aðila sama sakarmælikvarða og á Veitur. Á Veitum, sem eig and a þei rra mann - virkja s em um ræðir , veitulagna og brunnhúss , hafi hvílt sú ábyrgð að viðhalda þeim og endurnýja. Í því hafi falist m.a. ábyrgð á allri framkvæmd endurbótanna, þ.m.t. á öll um útboðsgögn um og öllum þeim upplýsing um sem aðilum væru veittar við framkvæmd verksins , sem og yfirumsjón með verkinu í heild sinni. Sakarmat gagn vart SS Verktaki verð i eingöngu framkvæmt með hliðsjón af þeim afmörkuðu verk þáttum og skyldum sem það félag tók að sér , sem og þeim upplýsingum sem Veitur ákv áðu að veita SS V erktaki og þeim aðferðum sem Veitur afmörkuðu um hvernig skyldi koma þeim upplýsingum og fyrirmælum á framfæri við S S Verktak. Stefnendur þessa máls get i ekki öðlast rýmri bótarétt á hendur SS Verktaki og ábyrgðartryggjanda þess, stefnda Verði , heldur en e igandi mannvirkjanna get i átt, þ.e. meðstefndi Veitur. 134. Jafnframt verði að m eta saknæmi háttsemi SS Verktaks út frá þeim forsendum sem þeim aðila h afi verið falið að vinna verkið samkvæmt . Þær forsendur kom i fram í 3. gr. verk - samning s hans við verkkaupa, Veitur , dags. 11. júní 2015 , og í útboðs - og verklýsingu . Samkvæmt því hafi SS Verktak og starfsmenn þess félags eingöngu átt að hafa samskipti við umsjónarmann samkvæmt verksamningi á milli Veitna og COWI , starfsmann þess síðarnefnda . Þannig hafi me ð stefn di Veitur ákveðið að haga samskiptum við verkið. Sú verkaskipting sem stefndu Veitur , COWI og SS Verktak hafi sammæ l s t um haf i haft í för með sér að ekki var gert ráð fyrir því að fyrirsvarsmaður SS Verktaks hefði samskipti við starfsmenn Veitna, heldur ei ngöngu við nefndan u msjónarmann . Þ essi verkaskipting komi fram á fjölmör g um stöðum í þeim skjölum sem Veitur hafi útbúið í tilefni af verkefninu , s.s. nánar er tilgreint í greinargerð . Hér skipti einnig máli að sam kvæmt verksamningi COWI og Veitna hafi þa ð verið hlutverk þess fyrrnefnda að hafa eftirlit með verkinu og m.a. fylgjast með því að gæði útboðsverksins væru í samræmi við kröfur útboðsgagna og samninga. 135. Óu mdeilt sé milli allra aðila að fjarlægja hafi átt þá lögn sem starfsmaður SS Verktak s sagaði í sundur í aðdraganda tjónsins . Það sé skýrt tekið fram í útboðsgögnum. Sama gildi um það brot á brunnveggnum sem átti sér stað. Sé þetta beinlínis fært í orð í grein 3.4.9 í útboði nr. VEV - 2019 - 13 , auk þess sem skýrt k omi fram á teikningu 26 [25; innsk. dómara] í teikningahefti að fjarlægja hafi átti þann hluta lagnar sem stóð út úr H áskóla - brunni vestan megin. Það hafi því verið me ð al þeirra verka sem SS Verktak hafi átt að framkvæma. 35 136. Starfsmenn SS Verktaks hafi hafið undirbúning fyrir það verk í s eptember 2020 þegar jarðvegur var fjarlægður frá lögninni . Tafir á framvindu verkefnisins frá s eptember 2020 og fram til janúar 2021 hafi verið SS Verktaki óviðkomandi. 137. Stefndu vísa til fundar sem haldinn hafi verið á verkstað 14. janúar 2021 , sem umsjóna r - maður COWI hafi boðað til, og taka fram að f yrirsvarsmaður SS Verktaks hafi ekki verið boða ð ur til þess fundar . Ekki hafi verið haldin fundargerð af þeim fundi af ástæðum sem fyrirsvarsmanni SS Verktaks sé ókunnugt um og óviðkomandi. Það hafi hins vegar verið skylda COWI samkvæmt útboðsgögnum og verksamningi a ð halda fundarger ð ir af verkfundum. Á fundinn hafi verið boðaðir Hörður Jósef Harðarson , verkefnastjóri hjá Veitum , og Sigurður Óli Gunnarsson, fageftirlitsmaður hjá Veitum og verkstjóri yfir þeim breyt ing um á lög n unum inni í H áskólabrunni sem áttu sér stað árið 2005. F undar - menn s éu ósammála um h vort rætt hafi verið og samþykkt, eða heimild veitt fyrir því, að fjarl ægja þá lögn vestan megin sem fjarlægð var 20. janúar 2021 . Stefndu telji þó l ýsingar starfs manna Veitna á því sem átti sér stað á þessum verkfundi misvísandi og síður trúverðugar en lýsingu umsjónarmanns COWI , sem staðhæfi að hafa á þessum fundi fengið s kýra heimild frá Veitum til að rjúfa vegginn á brunninum vestan megin og fjarlægja lögnina. Það komi einnig fram í öllum þeim minnisblöðum og fundarger ð um sem frá honum staf i í málinu. 138. Það sem styð ji frásögn umsjónarmannsins sé að honum og fyrirsvarsmanni SS Verktaks beri saman um að innan við 20 m ínútum eftir fundinn 14. janúar hafi umsjónarma ð urinn hringt í fyrirsvarsmann SS Verktaks og g efið honum fyrirmæli um að h e fja undirbúning til þess að rjúfa brunnvegginn, taka lögnina í sundur og fjarlægja hana . Renni það sterkum stoðum undir að þetta hafi verið sérstaklega rætt á fundinum. Fyrirsvarsmaður SS Verktaks hafi a ftur hringt í umsjónarmanninn 19. janúar 2021 og í því samtali hafi hann aftur óskað staðfestingar á því að óhætt væri að taka lögnina í sundu r og fengið það staðfest. Um þetta séu þeir sammála , miðað við framburð þeirra í vitnamálinu , og teljist þetta óumdeilt í málinu . Þá hafi fyrirsvarsmaður SS Verktaks einnig hringt í umsjónar - manninn eftir verkið til að upplýsa um a ð verkinu væri lokið. 139. V eitur hafi ekki veitt SS Verktaki neinar þær upplýsingar eða gögn sem gerðu það að verkum a ð SS Verktak hef ð i átt að draga í efa be i n fyrirmæli umsjónarmanns ins . Þá hafi ekki verið neitt í umhverfinu sem gaf SS Verktaki ástæðu til að vantreysta fyrirmælum umsjónarmann sins, e ftir að þau höfðu verið ítrekuð í tvígang og eftir að sami u msjónar - maður lýsti því yfir að hann h efði fengið sérstakt samþykki frá Veitum . Einkum eigi þetta 36 við í ljósi þess að fyrirsvarsmaður SS Verktaks hafði verið reiðubúinn að halda áfram með verkþáttinn frá því í s eptember ári ð áður , þegar grafið var frá veggnum og lögnun - um. 140. Stefndu byggja á því að sta ðfesting umsjónarmannsins ein og sér, auk þeirrar staðreyndar að óumdeilt sé að það hafi verið h luti af verki nu samkvæmt útbo ð sgögnum og verksamningi að fjarlægja lögnina, ge ri það að verkum að það verði e kki metið starfsmanni SS Verktaks til sakar að hafa sagað lögnina í sundur. Leiði það til sýknu þegar af þessum ástæðum. 141. Jafnframt er því sérstaklega mótmælt að við sakarmat á störfum SS Verktaks eigi að beita reglum skaðabótaréttar um sérfræðiábyrgð . Stefndi SS Verktak sé jarðvegsverktaki og fenginn til verksins sem slíkur. Félagið e ð a fyrirsvarsmenn þess hafi ekki verið sérfræð - ingar í lagnakerfi Reykjavíkurborgar eða þeim bre ytingum á lagnakerfi nu sem um ræðir í máli þessu. Sú sérfræðiþekking hafi hins vegar verið til staðar hjá verkkaupa, með - stefnda Veitum. 142. Stefndu m upplýsingar hafi verið veittar um frágang kúplingar á lögn í H áskólabrunni , þær séu rangar og í andstöðu við gögn málsins. Hið rétta sé að engar upplýsingar hafi verið sér - staklega veittar um þær miklu breytingar sem gerðar voru á kerfinu ári ð 2005. Slíkt hefði þó verið afar brýnt vegna m ikilvægi s þeirra breytinga , sem breytt hafi í grundvallar - atriðum möguleikum lagnakerfisins í H áskólabrunninum til að taka á móti áslægum kröftum til vesturs. Hvergi sé í útboðsgögnum e ð a öðrum upplýsingum sem stöfuðu frá V eitum fjallað sérstaklega um þessa breytingu á kerfinu í orðum eða með öðrum hætti ; b reyting u sem gerð i nákvæmlega það verk sem Veitur fólu SS Verktaki a ð framkvæma með grein 3.4.9 í útboði nu , sbr. einnig verksamning aðila, mun varasamara en ella. 143. Stefndu mótmæla því að stefndi SS Verktak h afi mátt átta sig á öllum þessum atriðum af þeim teikningum sem fylgdu verksamning num eða með sjónskoðun á staðnum . Ein - göngu á einni af þeim teikningum , nr. 26 [25] , sé að finna eitthvað sem í besta falli gæti talist sem óljós mynd af þeirri kúp lingu sem um ræðir. Hvergi sé þó að finna texta eða lýsingu sem gef i það til kynna að burði lagnakerfisins og möguleikum þess til að taka á móti áslægum kröftum hafi veri ð breytt í grundvallaratriðum, enda séu bæði til kúplingar sem tak i á sig áslæga kraft a sem og kúplingar sem gera það ekki. Þá ber i gögn málsins með sér að umsjónarmaður verksins hafi ekki vitað af kúplingunni og breytingunum . Því síður geti talist saknæmt a f hálfu starfsmanna SS Verktaks að hafa ekki vitað af þessu. 37 144. Þau gögn sem Veitur byg gðu verkið á hafi ekki uppfyllt þær kröfur sem félagið geri sjálft til slíkra gagna . Vísa stefndu í því efni til hönnunarleiðbeininga Veitna fyrir ráðgjafa þar sem fram k omi á bls. 5 [1] auðskilin fyrir þá ýmsu aðila sem koma að hverskyns framkvæmdum, hvort sem það eru verktakar sem vinna verkin, rekstraraðila r sem sjá um að reka kerfin eða stjórnendur sem stýra verkum . Einnig vísa stefndu til töflu á bls. 61 í sama dómskjali um þau skilyrði sem teikningar eig i að uppfylla. Við það bætist að teikning nr . 26 [25] sé ófullkomin þar sem festur sem til staðar voru í kerfinu, s.s. austan megin við H áskólabrunn , hafi ekki verið sjáanleg ar á teikningum . 145. H já Veitum hafi verið til staðar nákvæmar upplýsin gar um þær bre y tingar á kerfinu sem gerðar voru árið 2005. Vísa stefndu til minnisblað s Veitna , dags. 12. mars 2021, sem af verði ráðið a ð innan Veitna , nánar tilteki ð hjá þeim starfsmönnum sem störfuðu við verkið, hafi verið til staðar vitneskja um að sú a ð gerð að brjóta brunnvegginn v estan megin og fjarlægja lögnina sem var fyrir utan brunnhúsið gæti leitt til þess að öll festa hyrfi vestan megin. Áðurnefndur Sigurður Óli , f ageftirlitsstjóri hjá Veitum, og Olgeir Örlygsson , sérfræðingur í rekstri og örygg i hjá Veitum, hafi báðir borið um að haf a verið meðvitaðir um þau áhrif sem kúplingin h e fði á viðnám kerfisins. Um þetta hafi þó hvorki umsjónarmaður COWI né fyrirsvarsmaður SS Verktaks verið upplýstir þrátt fyrir ærið tilefni , ein kum í l jósi þess að brot á veggnum og brottnám lagnarinnar hafi verið s kýr hluti af verkþáttum SS Verktaks . Sérstakt tilefni hafi gefist fyrir Veitur til að gera umsjónarmanninum það ljóst að ekki mætti brjóta vegginn eða fjarlægja lögnina að svo stöddu þar sem e ngin festa væri vestan megin við , eftir viðtöku tölvupósts um sjón - armann s COWI 27. nóvember 2020 og á f undi num 14. janúar 2021 á verkstað . Einkum eigi þetta við um fageftirlitsmann i nn Sigurð Óla, sem hafi verið verkstjóri fram - kvæmdanna árið 2005. Stefndu byggja á því að það hafi verið útilokað fyrir fyrir svars - menn SS Verktaks að átta sig einhliða á breytingum kerfisins með því einu a ð horfa inn í brunnhúsi ð og þannig sjá í geg n um allar þær breytingar sem Veitur höfðu gert á kerfinu en kosið að segja ekki frá. H afi það auk þess ekki verið hlutverk SS Verktaks . 146. Í ljó si alls framan greinds mótmæla stefndu því að það hafi verið saknæmt af starfsm önn - um SS Verktaks að rjúfa vegginn vestan megin við H áskólabrunn og fjarlægja lögnina að morgni dags 20. janúar 2021. Engar verklagsreglur hafi verið brotnar við framkvæmd þess verkhluta sem um ræðir. Því er sérstaklega mótmælt að óljósar, ótilgreindar og almenn ar verklagsreglur hefðu átt að leiða til þess að fyrirsvarsma ð ur SS Verktaks liti 38 framhjá beinum og ítrekuðum fyrirmælum umsjónarmanns COWI . Hann hafi réttilega staðið í þeirri trú að fullt samráð hefði verið haft m.a. við fageftirlitsmann Veitna áður en honum voru gefin fyrirmæli um að fjarlægja lögn ina 14. janúar og aftur 19. janúar 2021 . 147. Stefndu byggja á því að Veitur hafi leitast við að aðlaga staðreyndir málsins og gögn að eftiráskýringum sínum , t.d. hvað varðar festur vegna lagna og hlutverk aðila þegar komi að þeim. Byggja stefndu á því að a ugl jóst sé af texta greinar 3.4.5 í útboðsgögnum VEV - 2019 - 13 að það samrá ð milli verktaka og Veitna sem skuli eiga sér stað varð i eingöngu nýlagnir en ekki allar mögulegar festur . Þetta hafi því augljóslega ekki átt við um lagnir sem átti a ð fjarlægja, enda s éu þær t.d. ekki þrýstiprófaðar. Þetta k omi m.a. fram í framburði starfsmanna Veitna í vitnamálinu . 148. Ljóst sé að starfsmenn SS Verktaks hafi verið í talsverðri hættu þegar þeir unnu verkið að morgni dags 20. janúar 2021, enda hefði ekki þurft að spyrja að leikslokum ef sú kúpling sem rofnaði eða færðist til síðar um daginn hefði gert það á meðan starfsmenn - irnir voru þar enn að störfum. Stefndu taka undir það með stefnend um að me ta verði Veitum til sakar að hafa ekki veitt skýrar upplýsingar um þá hættueiginleika sem stöfuðu af því að lagna kerfið var, eftir breytingar nar 2005 , mun viðkvæmara og útsettara fyrir þrýstingi og áslægum togkröftum en áður. Þeir þættir verð i hins vegar ekki metnir SS Verktaki til sakar. Sýkna ber i því stefnda SS Verktak , sem og stefnda Vörð, ábyrgðar - tryggjanda þess félags. Varakrafa um lækkun 149. Í ljósi úrslit a málsins, sbr. e - lið 1. mgr. 114. gr. laga nr. 91/1991 , gerist ekki þörf á að rekja hér ítarlega málsástæður fyrir varakröfu stefndu SS Verktaks og Varðar um lækkun heldur nægir að taka fram að þeir byggja á sömu eða áþekkum málsástæðum og þegar hafa verið raktar varðandi varakröfu stefndu COWI og TM um lækkun . U m skyldu stefnanda HÍ til tjónstakmörkunar er vísað til dóms Hæstaréttar 20. september 2018 í máli nr. 495/2017. Þá er vísað til þess að það yrði SS Verktaki verulega þungbært í skiln - ingi 24. gr. skaðabótalaga að þurfa að bera tjónið í heild, hvort sem er eitt eða óskipt með öðrum . 150. Loks taka stefndu undir málsástæður annarra meðstefndu hvað varðar fjárkröfu stefn - enda, að því leyti sem þær fall i a ð málsástæðum þeirra sjálfra. 39 151. Stefndu kveða kröfur sínar um málskostnað styðj a st við 130. gr. laga nr. 91/1991 Þá er krafist álags á málskostnað er nem i virðisaukaskatti og verður að skilja þá kröfu svo að hún eigi einungis við um hið stefnda tryggingafélag. IV. Niðurstaða A. Ágreiningsefnið í hnotskurn 152. Í máli þessu er ekki deilt um það að saknæm háttsemi hafi átt sér stað í a ðdraganda þess umfangsmikla vatnstjóns sem hlaust af þegar stofnlögn neysluvatns gaf sig inni í svo - kölluðum Háskólabrunni en enginn stefndu heldur því fram að vatnslekann sé einungis að rekja til óhappatilviljunar. Óumdeilt er að uppfyllt er það frumskily rði skaðabótaábyrgðar að tjón i hafi verið valdið af öðrum en tj ónþola sjálfum. Meginágreiningur aðila lýtur að því hvort skilyrði sakarreglu skaðabótaréttar, einkum skilyrði um saknæma og ólögmæta háttsemi, séu uppfyllt gagnvart einhverjum eða öllum af ste fndu Veitum, COWI og SS Verktaki, sem vísa hver á annan um ábyrgð á því sem úrskeiðis fór . Ábyrgð hinna stefndu tryggingafélaga veltur á niðurstöðu um skaðabótaábyrgð hvers vátryggingartaka en þess utan ber stefndi VÍS við takmörkun á umfangi bótaábyrgðar vegna vátryggingarskilmála sinna. Varðandi umfang tjóns er í meginatriðum ekki lengur tölulegur ágreiningur í málinu að því marki sem dómkröfur stefnenda styðjast við matsgerðir dómkvaddra matsmanna, eftir að stefnendur lækkuðu dómkröfur sínar. Það sem hel st er þar um deilt er hvort kostnaður af ráðgjöf Eflu teljist til tjóns eða til málskostnaðar. 153. Þá er til vara um það deilt hvort lækka beri kröfur stefnanda HÍ að álitum vegna eigin sakar tjónþola eða á grundvelli þess að að tjónið sé svo fjarlægt eða óven julegt að umfangi að það falli a.m.k. að hluta utan verndarandlags skaðabótareglna. Enn fremur er um það deilt hvort tjónið eigi sér að hluta til aðra og óskylda orsök sem stefndi Veitur beri einn ábyrgð á, þ.e. hvort tjónið hafi orðið verulega umfangsmeir a en ella vegna atriða sem úrskeiðis hafi farið þegar verið var að loka fyrir vatnsþrýsting eftir að lekinn kom upp. B. Aðild og formhlið máls 154. Í greinargerð sinni byggja stefndu COWI og TM á því að sýkna beri þá af dómkröfu stefnandans FS sökum aðildars korts, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga nr. 91/1991 , og var ekki frá þeirri málsástæðu fallið við munnlegan málflutning þótt henni væri ekki haldið þar sérstaklega á lofti. Er sú málsástæða reist á því að stefnandinn FS hafi framselt 40 stefnandanum HÍ allar skaðabó takröfur sínar á hendur stefndu með kröfuframsali 3. júní 2024. Sú málsástæða á sér ekki stoð í því dómskjali, enda er þar skýrt tekið fram að Er sú dómkrafa sem stefnandi FS hefur uppi í málinu eingöngu vegna slíks tjóns, þ.e. tapaðrar framlegðar af veitingasölu. Verða þessir stefndu því ekki sýknaðir af kröfu stefnanda FS vegna aðildarskorts til sóknar. 155. Að öðru leyti en að framan greinir er ek ki deilt um að stefnendur séu réttir aðilar að málinu, að gættum fyrirliggjandi kröfuframsölum 3. júní 2024. Er aðild stefndu að málinu einnig ágreiningslaus. 156. Í greinargerð stefndu SS Verktaks og Varðar er bent á að reifun á meintri bótaskyldu í stefnu kunni að vera svo áfátt að varði frávísun án kröfu, þ.e. látið sé nægja að lýsa almennum aðgæsluskyldum án þess að tengja þær skyldur nægilega við atvik máls. Í g reinargerð stefndu COWI og TM er því einnig haldið fram að ætluð saknæm háttsemi sé algjörlega vanreifuð í stefnu. 157. Í stefnu kemur skýrt fram hvaða verklegu framkvæmdir SS Verktaks eru taldar hafa leitt til vatnslekans og að þær hafi verið framkvæmdar efti r að umsjónarmaður COWI heimilaði að ráðist yrði í þann verkþátt. Er á því byggt að starfsmönnum beggja þessara stefndu hafi borið að tryggja og haga framkvæmdum þannig að ekki yrði dregið svo úr festu við stofnlögnina að samanlögð mótstaða yrði minni en á slægu kraftarnir. Þá er á því byggt að báðum þessum stefndu hafi, í samræmi við almennar aðgæslu - og árvekniskröfur, borið að afla sér viðhlítandi upplýsinga um lagnakerfið, auk þess sem ekki hafi verið fylgt þekktu verklagi um að eiga ekki við lifandi lag nakerfi án þess að taka af því allan vatnsþrýsting. Á því er byggt að við sakarmatið verði að gera strangar kröfur til framangreindra stefndu, jafnt sem Veitna, sem sérfróðra aðila . Þykir ekki um slíka vanreifun á lýsingu á ætlaðri saknæmri háttsemi að ræð a að varða eigi frávísun án kröfu. Á þetta jafnt við um mála tilbúnað stefnenda á hendur Veitum en að slíkum atriðum gætir dómurinn án kröfu. C. Grundvöllur skaðabótaábyrgðar 158. Gagnvart stefnda Veitum byggja stefnendur kröfur sínar ekki aðeins á hinni almennu reglu skaðabótaréttar um sakarábyrgð heldur einnig á því að Veitur beri hlutlæga ábyrgð á tjóni sem leiði af eignum þeirra, á grunni ólögfestra reglna skaðabótaréttar. Ekki var 41 ítarlega um þessa málsástæðu fjallað við munnlegan málflutning en þó var ekki fallið frá henni. 159. Af dómaframkvæmd verður ekki ráðið að í íslenskum rétti gildi ólögfest regla um hlutlæga ábyrgð fasteignareiganda á tjóni sem sú eign kann að valda á nálægum eignum , heldur að byggt sé í slíkum til vikum á sakarreglunni. Má hér um t.d. vísa til dóms Hæstaréttar 19. nóvember 2015 í máli nr. 197/2015. Verður því heldur ekki fundin stoð í íslenskri löggjöf eða dómaframkvæmd að veitufyrirtæki beri hlutlæga ábyrgð vegna tjóns sem hlýst af lögnum þeirra. V erður því að hafna framangreindri málsástæðu stefnenda um hlutlæga ábyrgð Veitna. 160. Eftir stendur þá að leysa úr því hvort stefnendur eigi skað a bótarétt á grundvelli hinnar almennu sakarreglu skaðabótaréttar og reglunnar um vinnuveitendaábyrgð. D. Munnleg sönnunarfærsla fyrir dómi 161. Áður en vikið verður að sönnun um þátt hvers og eins hinna stefndu þykir, eins og málið er vaxið, óhjákvæmilegt að rekja hér í upphafi það helsta sem fram kom við munnlega skýrslugjöf í málinu enda hverfist ágreiningur um atvik mál s einkum um það hvað rætt var á fundi 14. janúar 2021 þegar umsjónarmaður COWI og tveir starfsmenn Veitna, fageftirlitsmaður og verkefnastjóri, hittust utan við Háskólabrunn og hvort starfsmaður eða starfsmenn Veitna hafi þá heimilað umræddar framkvæmdi r sem áttu sér stað vestan Háskólabrunns 20. janúar 2021 eða í það minnsta vitað að þær væru fyrirhugaðar. 162. Í vitnisburði Rúnars Gísla Valdimars sonar, umsjónarmanns COWI, kom fram að á fundinum 14. janúar 2021 hefði m.a. verið rætt um festu (stálbita) aust an við brunninn og kvaðst vitnið hafa skilið fageftirlitsmann Veitna svo að sú festa héldi öllu lagnakerfinu inni í brunninum föstu . Þá kvaðst vitnið ekki hafa getað skilið það sem fram kom af hálfu fageftirlitsmannsins öðruvísi en svo að óhætt væri að rá ðast í umræddar framkvæmdir vestan brunnsins og tel di sig því hafa fengið til þess heimild, enda hefði kvaðst vitnið strax eftir fundinn hafa hringt í fyrirsvarsmann SS Verktaks og gefið honum heimild til að hefja f ramkvæm d irnar . F ram kom að stærri ákvarða nir um faglega þætti hefðu alltaf verið teknar í samráði við starfsmenn Veitna, þar sem fagþekkingin væri fyrir hendi. Það hefði farið eftir atvikum hvort vitnið aflaði skriflegrar staðfestingar , s.s. með tölvupósti, frá starfs mönnum Veitna á slíkum ákvör ðunum áður en farið væri af stað í einstaka verkþætti. Vitnið kvaðst ekki hafa talið þörf á því umrætt sinn. Aðspurt hvort borið hafi verið undir fageftirlit Veitna hvort þörf væri á festu þegar lögnin vestan við brunninn 42 yrði tekin í sundur sagðist vitnið ekki minnast þess. Vitnið kannaðist ekki við að bíða hafi þurft með verkið vestan við brunninn vegna þess að bráðabirgðalagnir höfðu ekki verið lagðar. Nauðsyn bráðabirgðalagna hafi að áliti vitnisins einungis falist í því að tryggja nokkrum húsum á svæði nu neysluvatn þegar að því kæmi að þrýstingur yrði tekinn af lögninni austan loka í H áskólabrunni. Í framburði vitnisins kom fram að það hefði verið meðvitað um að þrýstingur væri á lögninni austan lokans en vitnið tók fram að ekkert vatn og þar með enginn þrýstingur hefði verið á lögninni vestan við brunninn frá því sumarið áður. Borin var undir vitnið teikning af lögnum í háskólabrunni og kvaðst vitnið hafa mátt sjá af henni að um kúplingu eða einhvers k onar samtengi væri að ræða á lögninni en vitnið kvaðst ekki hafa vitað að um væri að ræða kúplingu sem ekki tæki upp áslæga krafta. Aðspurt fyrir dómi í vitnamáli fyrir málshöfðun hvort vitnið hefði ekki átt að kanna um hvers konar kúplingu væri að ræða se m sást á teikningunni vísaði vitnið til þess að hönnuðir hefðu átt að kanna það. 163. Sigurður Óli Gunnarsson, fageftir l itsmaður Veitna, lagði áherslu á að ekki hafi mátt vinna í Háskólabrunni eða á lögninni vestan við brunninn nær en í tveggja metra fjarlægð fyrr en allur þrýstingur hefði verið tekinn af lögninni. Kvað vitnið þetta hafa legið ljóst á verkfundum . Vísaði vitnið í þessu sambandi sérstaklega til þess þegar verið var að grafa frá vestan brunns um haustið vegna fráveitulagna, en þá hafi vitnið látið grafa fyrst eftir það hafi þrýstingur verið tekinn af henni að vestanverðu. Vitnið kannaðist við að á fundin um 14. janúar hefði eitthvað verið rætt um að hreinsa mætti til vestan brunnsins og nefndi í því sambandi ýmsa kapla en sagði að áhersla og efni fundarins hefði snúist um að drífa þyrfti í að leggja bráðabirgðalögnina, svo hægt væri að taka þrýstinginn af austan megin lokans í brunninum. Vitnið kannaðist ekki við að hafa veitt COWI eða SS Verktaki leyfi til að fjarlægja lögnina vestan brunnsins og brjóta úr brunnveg g num í kringum lögnina, áður en þrýstingur væri tekinn af lögninni austan lokans og ekki held ur við að hafa verið spurt að því hvort óhætt væri að fara í þær framkvæmdir, sem áttu sér síðan stað 20. janúar 2021. Tók vitnið fram að þann dag hefði það verið fjarverandi frá vinnu vegna jarðarfarar. Vitnið kvað það ekki hafa falist í hlutverki sínu se m fageftirlitsmaður að vera faglegur ráðgjafi við verkið eða að veita leyfi fyrir einstaka framkvæmdum á vegum verktaka en vissulega hefði það stöðvað framkvæmdir yrði það vart við eitthvað sem valdið gæti hættu á tjóni. Vitnið kvaðst oft hafa komið inn í Háskólabrunn en ekki 43 minnast þess að hafa farið þangað inn ásamt umsjónarmanni COWI, fyrirsvarsmanni SS Verktaks og undirverktaka þess 18. september 2020, eins og þó fram kemur í tölvupósti umsjónarmannsins til Harðar Jósefs Harðarsonar , verk efna stjóra Vei tna , þann dag. Þá kannaðist vitnið ekki við að hafa verið verkstjóri yfir framkvæmdum í Háskólabrunni þegar umrædd samsetningarkúpling var sett á lögnina austan lokans inni í brunninum, þ.e. ekki yfir vélsmiðunum sem komu kúplingunni fyrir, þótt vitnið kan naðist við að hafa verið yfir öðrum verkflokkum við þá framkvæmd. Borið var undir vitnið svar þess í vitnamáli um að vitnið hefði verið fullmeðvitað um þessa kúplingu en vitnið skýrði það fyrra svar sitt svo að slíkar kúplingar hefðu víða verið í lagnakerf i Veitna þótt vitnið minntist þess ekki að hafa kynnt sér þessa kúplingu sérstaklega. Vitnið kannaðist við að á fundinum 14. janúar hefði verið rætt um stálbitann/festuna austan við brunninn en sag ð i það hafa verið í því samhengi að benda umsjónarmanni COW I á hvílíka krafta væri um að ræða sem útheimtu svo mikla festu. Vitnið kannaðist ekki við að hafa sagt að sú festa héldi öllu inni í brunninum 164. Hörður Jósef Harðarson, verkefnastjóri Veitna, tók undir að á fundinum 14. janúar hefði Sigurður Óli veitt leyfi brunnsins en sagðist ekki minnast þess að spurt hafi verið hvort það mætti rjúfa stofn - lögnina og brjóta brunnvegginn. Vitnið kvaðst ekki hafa verið meðvitað um að í Háskóla - brunni væri sams etningarkúpling en hafa vitað að slíkar kúplingar útheimtu festur. Það hefði ekki verið hlutverk vitnisins að rýna hönnunargögn og vita af tilvist slíkrar kúplingar, heldur að stýra verkum án þess að þurfa að fara ofan í smáatriði. Það hafi verið skilningu r vitnisins að taka þyrfti lögnina úr rekstri og leggja bráðabirgðalögn svo hægt væri að vinna í brunninum. Almennt séu lagnir teknar úr rekstri þegar verið sé að vinna við þær. Aðspurt hvort því hefði verið komið á framfæri við umsjónarmann eða verktaka a ð það mætti ekki vinna við lögnina vestan megin við brunn fyrr en búið væri að taka vatnið af austan megin sagði vitnið að rætt hefði verið á verkfundum að það þyrfti að leggja bráðabirgðalögn áður en vinna hæfist við brunninn. 165. Í aðilaskýrslu Sveins Sveins sonar, fyrirsvarsmanns SS Verktaks , kom fram að umsjónar - maður COWI hefði hringt í hann strax að loknum fundi á verkstað 14. janúar 2021 og sagt að gefin hefði verið heimild til að brjóta brunnveg g inn og fjarlægja lögnina vestan brunnsins, sem hefðu verið meðal verkþátta verksins. Þetta hefði verið ítrekað með öðru símtali 19. janúar sama ár. Hann kvaðst aldrei hafa fengið upplýsingar um að það gæti verið varasamt að vinna vestan brunnsins, hvorki í september 2020 þegar grafið var frá 44 lögninni né 20. janúar 2021 þegar hann og starfsmaður hans rufu lögnina og gerðu gat á brunnvegginn. Þá kvaðst hann aldrei hafa fengið neinar upplýsingar um að inni i Háskólabrunni væri kúpling sem ekki þyldi áslæga krafta. Kvaðst hann oft hafa komið inn í brunninn og örðugt væ ri að sjá í lagnirnar undir þéttmöskvuðu grindagólfinu, en jafnvel þótt hann hefði skoðað kúplinguna þekkti hann ekki slíkar kúplingar í sundur til að geta áttað sig á hættunni. Hann kvaðst hafa áratugareynslu af framkvæmdum fyrir Veitur en þó ekki áður af framkvæmdum við slíkan vatnsbrunn . A lltaf hafi hann getað gengið út frá því að treysta mætti fageftirliti Veitna varðandi slík atriði. Starfsmenn Veitna hefðu líka í gegnum tíðina sjálfir haft með höndum umsjón og eftirlit verka á sviði vatnsveitu en hefðu á undanförnum árum verið að færa þa u verkefni frá sér til annarra, s.s. til COWI í þessu tilviki. 166. Þá bar fyrirsvarsmaður SS Verktaks um að fageftirlitsmaður Veitna, Sigurður Óli, hefði, í samtali við hann daginn eftir að tjónið varð, viðurkennt að hafa gefið leyfi til að brotið yrði lítið gat á brunnvegginn og jafnframt viðurkennt að það gat sem brotið var hafi verið lítið. 167. Snorri Felix Guðjónsson, starfsmaður SS Verktaks, bar fyrir dómi um að hafa unnið við framkvæmd verksins 20. janúar 2021. Degi síðar, eftir að tjónið varð, hafi skeggja ður verkstjóri hjá Veitum, sem vitnið kvaðst ekki þekkja að nafni, viðurkennt í viðurvist vitn i sins, að hann hefði verið búinn að leyfa verktakanum að fara í þetta verk. 168. Við mat á sönnunargildi vitnisburðar framangreindra og fleiri vitna í málinu verður ekki litið framhjá stöðu þeirra sem starf s menn stefndu og því að hver stefndu leitast í máli þessu við að sýna fram á að vatnslek a nn og tjónið sé að rekja til meðstefndu, fremur en þeirra sjálfra. Er til hins sama litið varðandi aðilaskýrslu fyrirsvarsmann s SS Verktaks, auk þess sem aðilaskýrslur hafa að jafnaði ekki eiginlegt sönnunargildi , svo sem leiða má af ákvæðum 1. mgr. 50. gr. laga nr. 91/1991. E. Skilyrði sakarreglunnar um saknæma og ólögmæta háttsemi 169. Verður nú um það fjallað, með aðgreindum hætti, hvað telst sannað um ætlaða saknæma og ólögmæta háttsemi hvers og eins stefndu og síðar hvort ætlað tjón standi í orsaka - tengslum við og teljist sennileg afleiðing af þeirri háttsemi. Koma þar m.a. til skoðun ar ólögfestar reglur eða sjónarmið skaðabótaréttar um samverkandi tjónsorsakir þegar til greina kemur að um fleiri en einn tjónvald sé að ræða. Einnig koma til skoðunar sjónarmið sem mótast hafa í dómaframkvæmd þegar ekki er fyrir að fara skráðum 45 hátternis reglum , sem leggja ber til grundvallar við sakarmatið , s.s. um það hve mikil hætta var á að tjón leiddi af háttsemi, hve mikið tjón var líklegt að af henni leiddi, hve auðvelt var fyrir tjónvald að gera sér grein fyrir hættunni og hvaða ráðstafanir hefði v erið unnt að gera til að koma í veg fyrir tjón . Háttsemi verkkaupans, Veitna 170. Í grunninn byggja stefnendur á þremur málsástæðum gagnvart stefndu Veitum, sem hér verða teknar til umfjöllunar samhliða umfjöllun um það sem sannað telst um atvik máls. Í upph afi verður vikið að því sem sannað telst með matsgerð um orsök/orsakir vatnslekans. Frágangur á lagnatengi árið 2005 171. Í fyrsta lagi byggja stefnendur á því að Veitur beri ábyrgð á því að frágangur á lagnatengi , þegar skipt var um loka á árinu 2005 , hafi ekki verið nægilega í samræmi við það sem eðlilegt og forsvaranlegt gat talist, þ. á m. til að tryggja að kerfið myndi sannanlega þola áslæga togkrafta . 172. Efni matsgerðar dómkvaddra matsmanna, Brynjólfs Guðmundssonar og Einars K. Stefánssonar, frá apríl 2021 um orsök/orsakir vatnslekans er rakið í kafla I um málsatvik hér að framan. Matsmennirnir staðfestu matsgerð sína og gerðu nánari grein fyrir niður - stöðum hennar við skýrslugjöf fyrir dómi. Þeirri matsgerð hefur ekki verið hnekkt með yfirmati og kom fram við munnlegan málflutning að málsaðilar deila ekki um niðurstöður matsgerðarinnar, þ. á m. þá niðurstöðu að vatnslekann hafi verið að rekja til þess að sam setningarkúpling sem sett var á lagnakerfið austan loka inni í H áskólabrunni á árinu 2005 rann í sun dur vegna togálags sem hún var ekki gerð til að þola. Kemur skýrt fram í mats gerðinni að hafið sé yfir vafa að samanlögð áhrif fjögurra atriða, sem þar eru talin, hafi veitt nægilega festu/mótstöðu til að tryggja öryggi lagnakerfisins. Þá er ekki deilt um þá niðurstöðu matsmanna að með framkvæmdum við vesturvegg Háskólabrunns 20. janúar 2021, þegar lögnin var tekin í sundur og fjarlægð utan við brunninn og brunnveggurinn brotinn umhverfis rörið, hafi samanlögð mótstaða gegn láréttum (áslægum) kröftum á ker finu orðið minni en þeir kraftar. Áður hafði verið dregið úr mótstöðu í kerfinu með greftri frá hluta lagnarinnar þar sem hún beygir um 90 gráðu r rétt utan við vesturhlið brunnsins í september 2020 en þó ekki að þolmörkum, eins og fram kemur í matsgerðinni , og bar ekkert á leka fyrr en tjónið varð. Verða niðurstöður matsgerðarinnar lagðar til grundvallar í málinu, enda eru þær hvorki umdeildar né haldnar slíkum annmörkum að leitt gætu til annarrar niðurstöðu. 46 173. Í skýrslugjöf beggja matsmanna kom fram að ef e nn hefði verið um lögn úr samsoðnu stállagnaefni að ræða, eins og hún var úr garði gerð í upphafi, þá hefði lögnin haldið og ekki gengið í sundur, þrátt fyrir framkvæmdir af því tagi sem ráðist var í 20. janúar 2021 undir þrýstingi austan lokans. 174. Þá kom s kýrt fram í framburði matsmannsins Einars K. Stefánssonar fyrir dómi að ekki hafi verið þörf á sérstakri festu þegar lögnin var lögð í upphafi, eins og lögnin var þá úr garði gerð, úr samsoðnu stállagn a efni . Jafnframt sagði hann skiljanlegt að ekki hafi ve rið hugað að festu þegar skipt var um loka í brunninum árið 2005. Var á mats mann inum að skilja að hann drægi með þessum framburði sínum úr þeim orðum í matsgerðinni að 175. Samkvæmt framangreindu verður lagt til grundvallar að sú breyting sem gerð var á lagna - kerfinu með því að setja umrædda kúplingu á lögnina inni í brunninum við lokaskipti árið 2005 standi í orsakasamhengi við þann atburð er vatnslekinn varð, þ.e. hafi verið nauðsynleg orsök tjónsins. A ftur á móti var hún ekki nægjanleg orsök tjónsins, enda varð enginn leki á lögninni fyrr en ráðist var í framkvæmdirnar 2021 og þurfti því fleira að koma til. Þá er ekkert fram komið í málinu, þ. á m. í framangreindri matsgerð dómkvaddra matsmanna frá aprí l 2021, sem styður þá málsástæðu stefnenda að frá - gangur eða hönnun á lagnatengi í Háskólabrunni á árinu 2005 hafi ekki verið í nægilegu samræmi við það sem eðlilegt og forsvaranleg gat talist. Verður þeirri málsástæðu því hafnað og verður sakarábyrgð Veit na ekki á því atriði reist . Hvort framkvæmdir SS Verktaks fóru fram með heimild eða vitneskju Veitna 176. Í öðru lagi byggja stefnendur, samkvæmt bókun 10. desember 2024 um nýja málsástæðu, á því að virða verði það Veitum til sakar hafi starfsmenn þeirra með einum eða öðrum hætti, á fundi 14. janúar 2021, veitt heimild eða verið meðvitaðir um að til stóð að vinna verkið á þann hátt sem gert var. 177. Sú aðgerð að grafa að hluta frá lögninni, sem SS Verk tak framkvæmdi í september 2020, með vitund og vitneskju Veitna, var nauðsynleg til að komast mætti að lögninni síðar til að skera hana í sundur og brjóta brunnvegginn, en ekki nægjanleg ein sér til þess að komið væri að þolmörkum og leki hæfist, eins og f yrr sagði. 178. Samkvæmt því sem leitt hefur verið í ljós með framangreindri matsgerð frá apríl 2021 um orsök/orsakir tjóns voru það þær aðgerðir SS Verktaks 20. janúar 2021 að fjarlægja lögnina vestan Háskólabrunns og brjóta úr steyptum vegg hans í kringum lö gnina sem 47 reyndust nauðsynlegar til þess að tjónið yrði og jafnframt nægjanlegar eins og lagna - kerfinu var háttað eftir breytingarnar árið 2005. Óumdeilt er að SS Verktak réðst ekki í þær framkvæmdir fyrr en að fenginni heimild umsjónarmanns COWI í tvígang , 14. og 19. janúar 2021, en deilt er um hvort þær hafi átt sér stað með vitneskju eða jafnvel heimild Veitna. 179. Eins og fyrr sagði bar u msjónarmaður COWI fyrir dómi um að hann teldi sig hafa, á fundi sem fram fór á bílastæði utan við Háskólabrunn 14. janúa r 2021 , fengið munnlega heimild starfsmanna Veitna til að ráðist yrði í þær framkvæmdir, enda hefði hann strax eftir fundinn hringt í fyrirsvarsmann SS Verktaks og gefið honum heimild til fram - kvæmdanna, eins og fyrirsvarsmaðurinn hefur einnig borið um fyr ir dómi. Kvaðst umsjónarmaðurinn þó ekki muna orðaskipti um þetta atriði á fundinum til að geta lýst eindreginn og afdráttarlaus. 180. Hvorki verkefnastjóri né fageftirlitsmað ur Veitna , sem staddir voru á fundinum 14. janúar, kannast við að rætt hafi verið um að hefjast ætti handa um að brjóta lögnina og steypta vegginn umhverfis hana þótt þeir hafi báðir kannast við að eitthvað hafi verið an við brunninn, s.s. með því að fjarlægja rafmagns - kapla sem þar var að finna eins og fageftirlitsmaðurinn nefndi sérstaklega við skýrslugjöf í vitnamálinu. Kváðu báðir það hafa átt að vera skýrt að ekki mætti vinna neitt í eða nálægt Háskólabrunni á meða n lögnin austan lokans hafði ekki verið afþrýst. 181. Starfsmenn Veitna sem gáfu vitnisburð fyrir dómi könnuðust ekki við að Veitur hafi átt að gefa samþykki til verktaka fyrir einstökum þáttum framkvæmdanna. Ljóst er þó að unnið var í áföngum við endurnýjun l agnakerfis Veitna sem haldið var að eins miklu leyti lagna kerfisins og almennt þegar kom að tengingum við lifandi kerfi þurfti t.d. aðkomu Veitna , eins og ráða má t.d. af g r ein 3.1.3 í verklagsreglum Veitna (Tækniþróun. Verkeftirlit. VRV - 710 - 25 ), sem eru meðal fylgiskjala matsgerðar dómkvaddra matsmanna um orsök/orsakir vatnstjónsins . Eins og fyrr sagði b ar umsjónarmaður COWI, sem kvaðst hafa reynslu af fleiri slíkum verkefn um, að stærri ákvarðanir um faglega þætti hefðu alltaf verið teknar í samráði við starfsmenn Veitna, enda sé fagþekkingin á lagnakerfinu fyrst og fremst hjá Veitum. Eftir á að hyggja hefði verið viturlegt að fá skriflega staðfestingu, t.d. með tölvupósti, á heimild til umræddra 48 framkvæmda áður en hafist var handa, en þetta hafi bara verið ein af mjög mörgum ákvörðunum sem teknar hafi verið í þessu verki. 182. Samkvæmt því sem fram er komið er ósannað að starf s menn Veitna hafi á fundinum 14. janúar 2021 veitt sa mþykki til þeirra framkvæmda sem SS Verktak réðst í 20. sama mánaðar eða að þeir hafi vitað að þær aðgerðir verktakans væru beinlínis yfirvofandi þótt búið hafi verið að loka fyrir vatn vestan lokans í brunnhúsinu alllöngu áður, eða sumarið 2020. Undir það renna hvorki gögn málsins né vitnisburðir nægum stoðum. 183. Í þessu sambandi er þess að geta að í greinargerð stefnda COWI er sérstaklega byggt á 2021 að hann hefði gefið s amþykki fyrir umræddri framkvæm d SS Verktaks vestan brunnsins og betur látið það ógert . Á þessu er ekki berum orðum byggt , hvorki í stefnu né bókun stefnenda um nýja málsástæðu frá 10. desember 2024, en í bókuninni er þó vísað til þess að hafi starfsmaður eða starfsmenn Veitna með einum eða öðrum hætti veitt heimild eða verið meðvitaðir á fundi 14. janúar 2021 um að til stóð að vinna verkið á þann hátt sem gert var, eins og aðrir stefndu staðhæfi, verði að meta það stefndu Veitum til sakar í skilningi skaða bótareglna. Þykir því verða að líta svo á að þessi máls ástæða felist í mála tilbúnaði stefnenda og verður ekki á það fallist að sú málsástæða sé of seint fram komin, s.s. byggt var á við munnlegan málflutning af hálfu Veitna . Verður heldur ekki á það fall ist að skortur á skýrleika hennar hafi á einhvern hátt hamlað vörnum stefndu Veitna og VÍS. 184. Aðspurður fyrir dómi við aðalmeðferð málsins kannaðist fageftirlitsmaðurinn ekki við að hafa viðurkennt, eftir að lekans varð vart, að hafa veitt samþykki fyrir um ræddri fram - kvæmd. 185. Eins og áður röktum framburði fyrirsvarsmanns og starfsmanns SS Verktaks fyrir dómi var háttað og að virtu því sem áður sagði um mat á sönnunargildi framburðar fyrir dómi telst sá framburður ekki til þess fallinn að kollvarpa framangrei ndri niðurstöðu varðandi sönnun um atvik máls, þ.e. að ósannað teljist að starfsmenn Veitna hafi veitt heimild til þeirra framkvæmda sem áttu sér stað 20. janúar. Verður þeirri málsástæðu stefnenda sem bókað var um í þinghaldi 10. desember 2024 því hafnað. Misbrestur í upplýsingagjöf Veitna 186. Í þriðja lagi byggja s tefnendur á því að misbrestur hafi orðið á upplýsingagjöf Veitna til hinna meðstefndu verktaka , en Veitum hafi borið að gera þeim sérstaka grein fyrir þeim 49 hættu eiginleikum sem stöfuðu af því hvernig lagnatengingu og skyldum búnaði væri háttað í Háskólabrunni. 187. Veitur hafa ekki andmælt því að innan veitufyrirtækisins hafi verið fyrir hendi vitneskja um þá breytingu sem gerð var á lagnakerfinu í brunninum 2005 enda stóð fyrirtækið sjálft að henni . Byggt er hins vegar á því að Veitur hafi fullnægt nægilega skyldu sinni sem verkkaupi til að upplýsa um gerð lagnakerfisins með teikningu nr. 25 sem var meðal útboðsgagna við gerð verksamninga við báða meðstefndu. Því sé ekki um sök Veitna að ræða, heldu r sé sökin alfarið meðstefndu sem hafi annað hvort vanrækt að kynna sér þá teikningu eða að afla sér nánari upplýsinga, s.s. þeim hafi borið að gera væru þeir í vafa um hvort óhætt væri að fara í framkvæmdir. Vísað er til þess að almennt sé það ekki verkka upi heldur verktaki sem beri ábyrgð á tjóni þriðja manns utan samninga. 188. Óumdeilt er að sú aðgerð að grafa frá lögninni í september 2020, svokallaða prufuholu, fór fram með vitund og vitneskju starfsmanna Veitna, eins og fram kom í vitnisburði fageftirlits manns Veitna, Sigurðar Óla, fyrir dómi. Bendir sú staðreynd að starfsmenn Veitna vöruðu ekki við greftrinum á þeim tíma til þess að þeir hafi annað hvort ekki verið nægilega meðvitaðir um að kúpling væri á lögninni inni í brunninum sem ekki þyldi áslæga kr afta eða ekki nægilega meðvitaðir um þá miklu hættu sem stafaði af því að draga úr jarðvegsfestu þeirri sem hélt við kúplinguna inni í brunninum. Orðaði byrjað að grafa þar na frá ef hann hefði áttað sig á að þarna væri þessi kúpling. 189. Í minnisblaði Veitna 12. mars 2021 kemur fram að Veitur hafi í sínu kerfi um 120 loka - hús/brunna þar sem lokar eru tengdir með kúplingum og festa er í brunnveggjum, pípum og jarðvegi. Jafnframt segir þar að Veitur hafi mikla reynslu af notkun kúplinga sambæri - legra við þá sem notuð var í Háskólabrunni. Hið sama kom efnislega fram í framburði fageftirlitsmanns Veitna, Sigurðar Óla, fyrir dómi sem sagði að slíkar kúplingar væru víða í lagnakerfum Veitna. 190. Í framburði fageftirlitsmannsins við aðalmeðferð málsins kom fram að hann hafi haft áhygg j ur af því að lögnin gæti gefið sig þegar farið var að grafa fyrir fráveitu í grennd hafði verið grafin og hann sá að soðið hafði verið yfir lögnina. Í því sambandi minntist hann ekkert á kúplinguna og aðspurður sagðist hann ekki hafa vitað af henni. Þegar borinn var þá kúplinguna í brunninum ítrekaði hann að slíkar kúplingar, þ.e. kúplingar sem ekki eru 50 lagnakerfi Veitna og að hann hafi verið meðvitaður um það enda þótt ha nn hefði ekki kynnt sér sérstaklega hvernig því væri háttað í Háskólabrunni. 191. Miðað við það sem fram er komið og óumdeilt virðist í málinu er framangreind teikning nr. 25 eina skjalið meðal útboðsgagna sem af mátti ráða að einhvers konar samsetning væri á l ögninni inni í brunninum. Hvergi er að sjá á þessari teikningu, né að því er virðist í öðrum gögnum málsins, að vakin hafi verið a t hygli á því að inni í brunninum væri samsetningarkúpling sem ekki þyldi áslæga krafta. Sýnir teikningin lagnakerfið í brunnin um eins og það var fyrir framkvæmdir og sést þar greinilega tákn á báðum 400 mm lögnunum rétt austan við lokana en engin textaskýring fylgir. Sambærilegt tákn er að sjá annars staðar á sömu teikningu þar sem lagnakerfið er sýnt eins og það átti að verða ef 192. Stefndi Veitur bjó ekki aðeins yfir upplýsingum um þá breytingu sem gerð hafði verið á eigin lagnakerfi veitufyrirtækisins heldur einnig fagþekkingu til að greina þá verulegu hættu á tjóni sem stafað gat af því ef festur sem kúplingin naut í jarðvegi, röri og steyptum brunnveggnum yrðu fjarlægðar. Kristallast það m.a. í vitnisburði fageftirlitsmannsins sem kvaðst fyrir dómi hafa vakið sérstaka athygli umsjónarmannsins á því hve kröftug festa n væri austan brunnsins, sökum þeirra krafta sem í hlut ættu. Hvað sem því líður hvaða ályktanir meðstefndu máttu með réttu draga af teikningu nr. 25, s.s. síðar verður vikið að, verður ekki á það fallist að stefndi Veitur hafi gert meðstefndu nægilega gre in fyrir þeirri hættu sem fólst í framkvæmd verksins í og við Háskólabrunn, með umræddri teikningu nr. 25. Þá hefur ekki verið bent á að slíkar upplýsingar eða viðvaranir hafi verið fólgnar í öðrum gögnum málsins, s.s. útboðsgögnum eða fundargerðum verk fu nda. Tekur dómurinn , sem skipaður er sérfróðum meðdómsmanni, undir það sem fram kom í framburði dómkvadds matsmanns, Einars K. Stefánssonar, að umrædd teikning nr. 25 hafi síður en svo verið nægilega skýr til að varpa ljósi á hættuna. 193. Sú staðhæfing fageft irlitsmanns Veitna sem fram kom í vitnisburði hans við aðalmeðferð málsins, að ítrekað hafi komið fram á verkfundum að ekki mætti vinna í eða nær Háskóla - brunni en í tveggja metra fjarlægð fyrr en allur vatnsþrýstingur hefði verið tekinn af, nýtur ekki sto ðar í gögnum málsins. Slíkra ábendinga sér t.d. hvergi stað í fundargerðum verkfunda og aðspurðir gátu þeir starfsmenn Veitna sem gáfu vitnaskýrslur fyrir dómi ekki vísað á nein málsgögn þar sem þetta kæmi fram. Hafi einhver slík viðvörun á annað borð veri ð höfð uppi munnlega, á verkfundum eða við önnur tækifæri, sem er ósannað, 51 þá er í fyrsta lagi ósannað að um skýra verklagsreglu eða venju hafi verið að ræða, eins og byggt virðist á í stefnu. Í öðru lagi verður ekki séð að slík viðvörun hafi þá verið teng d nægilega við þá hættu sem fólst í því að vinna þar sem þrýstingslaust var vestan lokans á meðan þrýstingur væri enn á lögninni austan lokans, heldur allt eins eða jafnvel fremur við þau óþægindi að tiltekin hús á háskólasvæðinu yrðu neysluvatnslaus. Má e nda ætla að umræddar fram kvæmdir vestan brunnsins hefðu ekki valdið leka á lögninni hefði umrædd kúpling ekki verið sett á hana árið 2005, heldur enn verið um samsoðið stállagn a efni að ræða, eins og hvort tveggja kom fram í vitnisburði fag eftirlitsmannsi ns og í vitnisburði og matsgerð hinna dómkvöddu matsmanna um orsakir vatnslekans. 194. Samkvæmt framangreindu verður að meta það stefnda Veitum til sakar að hafa ekki veitt meðstefndu nægilega skýrar upplýsingar um samsetningarkúplinguna í Háskólabrunni og vakið athygli á þeirri miklu hættu sem af henni stafaði þegar þær festur sem hún naut í m.a. jarðvegi og steyptum brunnveggnum yrðu fjarlægðar við framkvæmd þess verks sem boðið var út. Ber stefndi Veitur samkvæmt framanrituðu skaðabóta ábyrgð á tjóni sem sannanlega leiddi af vatnslekanum og rekja má til framangreindrar háttsemi, að öðrum skilyrðum sakarreglunnar uppfylltum , en a ð skilyrðum um orsakatengsl og sennilega afleiðingu verður nánar vikið síðar . 195. Þar sem sýnt hefur verið fram á s aknæma háttsemi verkkaupans , Veitna , stendur sú meginregla skaðabóta - og verktakaréttar sem stefndu vísa til, um að verktaki beri að meginstefnu ábyrgð á tjóni sem þriðji maður verður fyrir vegna framkvæmda hans í þágu verkkaupa, því ekki í vegi að bótaáby rgð verði lögð á stefndu. E kki verður á það fallist með stefndu að teljist háttsemi annarra meðstefndu saknæm sé það til merkis um að háttsemi Veitna hafi ekki verið saknæm. Þvert á móti verður að meta háttsemi hvers stefndu með aðgreindum hætti út frá sak arreglu skaðabótaréttar. 196. Þar sem um ábyrgðartryggingu er að ræða ræðst ábyrgð tryggingafélagsins af reglum skaðabótaréttar fremur en vátryggingaréttar. Verður því hafnað þeirri málsástæðu stefndu að saknæm hátt s emi Veitna þurfi að teljast meginorsök tjóns ins en það hugtak er að rekja til vátryggingaréttar. Háttsemi verktakanna , COWI og SS Verktaks 197. Eins og fram er komið byggja s tefnendur í grunninn á sömu málsástæðum gagnvart umsjónaraðila verksins samkvæmt verksamningi, stefnda COWI, og framkvæmda r aðilanu m og jarðvegs verk takanum, stefnda SS Verktaki. Er annars vegar á 52 því byggt að þeim hafi, hvorum fyrir sig, borið að tryggja að framkvæmdum yrði ekki hagað þannig að dregið yrði svo úr festu við lagnakerfið að samanlögð mótstaða yrði minni en áslægu kraft arnir í kerfinu. Er á því byggt að þeim hafi hvorum fyrir sig, í samræmi við almennar aðgæslu - og árveknis kröfur, borið að afla sér viðhlítandi upplýsinga um lagnakerfið og fylgja þekktu verklagi um að eiga ekki við lifandi lagnakerfi án þess að taka af þ ví allan vatnsþrýsting. Byggt er á því að gera megi ríkar kröfur til þessara stefndu í ljósi sérfræðiþekkingar hvors um sig. Hér verður fjallað með aðskildum hætti um ætlaða saknæma háttsemi hvors þessara stefndu um sig. COWI 198. E ins og fram kom í vitnisbu rði Gunnars Sverris Gunnars sonar , sem kvaðst fyrir dómi vera framkvæmdastjóri COWI en á þ eim tíma er atvik málsins áttu sér stað hafa verið sviðsstjór i og tengiliður umsjónarmanns verksins, er COWI stór verkfræðistofa sem sinnt hefur fjölda verka fyrir Veitur . Með verksamningi í kjölfar örútboðs tók COWI að sér hlutverk umsjónarmanns/eftirlits og var m.a. gerð sú krafa að umsjónarmaður hefði menntun á sviði verk - eða tæknifræði og a.m.k. fimm ára reynslu í sambærilegum verkum. Við mat á því hvort háttsem i umsjónarmanns COWI teljist saknæm verða því nokkuð ríkar kröfur gerðar til þess sem því hlutverki gegndi um að kynna sér útboðsgögn, þ. á m. teikningar af því lagnakerfi sem verið var að vinna með hverju sinni og leita eftir nánari upplýsingum eftir því sem tilefni gæfist til þess. 199. Enginn ágreiningur er um það að umsjónarmaður COWI, sem fyrir dómi í vitnamálinu kvaðst vera menntaður verkfræðingur og húsasmíðameistari og hafa um 15 til 20 ára starfsreynslu af stærri verkum varðandi lagnir , gaf fyrirsvar smanni SS verktaks í tvígang, 14. og 19. janúar 2021, heimild til þess að brjóta burt lögnina vestan brunnsins og brjóta steyptan brunnvegginn í kringum lögnina en fram er komið að hann taldi sig mega vera í góðri trú um að starfsmenn Veitna hefðu heimilað þá framkvæmd á fundi á verkstað 14. janúar, sem hann sjálfur var staddur á. Eins og áður sagði, í umfjöllun um háttsemi Veitna, er hins vegar ósannað að starfsmenn Veitna hafi veitt blessun sína á fundinum 14. janúar yfir því að farið yrði í þessi verk á n þess að áður yrði lokað fyrir þrýsting á lögninni austan lokans í Háskólabrunni. 200. Fyrir liggur að fundargerð var ekki haldin um það sem fram fór á fundinum, þrátt fyrir skyldu COWI samkvæmt verksamningi til að halda verkfunda r gerðir, og því sem fram 53 fór v ar heldur ekki haldið til haga með öðrum sannanlegum hætti, s.s. með tölvupóstsamskiptum eftir á, til staðfestingar því sem fram kom á fundinum. 201. Af hálfu stefndu COWI og TM er lögð áhersla á að hlutverk umsjónarmannsins hafi einskorðast við verksamning ve rkfræðistofunnar við stefnda Veitur. Við munnlegan mál - flutning var á því byggt í þessu sambandi að hlutverk COWI hafi ekki falið í sér eiginlegt eftirlitshlutverk með verkframkvæmdunum heldur hafi það verið þrengra og einskorðast við umsjón með því að ver kkaupi fengi þá þjónustu sem hann hefði keypt frá SS Verk - taki. Af hálfu Veitna er því mótmælt að hlutverk COWI hafi verið svo þröngt. 202. Samkvæmt 1. tölulið gr. 07 í verksamningi Veitna og COWI skyldu öll samskipti verk - taka og verkkaupa fara fram í gegnum umsjónarmanninn. Verður að ætla að sú tilhögun hafi einkum þjónað þeim tilgangi að tryggja að skilaboð milli verkkaupa og verktaka færu ekki á mis þannig að eitthvað skolaðist til. Þá segir í gr. 03 í samningnum að hlut - eftirlits [áhe rsla dómara] sé nánar skilgreint í gr. 07 í samn - ingnum, sem bendir til þess að einhvers konar eftirlit hafi verið fólgið í hlutverki umsjónarmannsins. Loks varð ekki annað ráðið af framburði umsjónar mannsins sjálfs fyrir dómi en að hann teldi sig hafa þu rft að bera ýmis fagleg atriði undir Veitur og tryggja að heimild þeirra lægi fyrir áður en farið væri í ýmsa þætti framkvæmd anna, s.s. hann kveðst einnig hafa gert varðandi þennan þátt framkvæmdanna á fundinum 14. janúar 2021. 203. Af því sem fram er komið í vitnaskýrslum um það sem fram fór á fundinum 14. janúar 2021 verður sú ályktun dregin að eitthvað hafi misfarist í samskiptum fundarmanna. Í ljósi þess að ekkert liggur fyrir skráð um efni fundarins verður að leggja til grundvallar að umsjónarmaður stefnda COWI hafi ekki gengið nægilega úr skugga um að þær ályktanir sem hann dró af því sem fram kom í samskiptum hans við starfsmenn Veitna væru réttar. Ósannað er að beinlínis hafi verið rætt um það á fundinum að til stæði að ráðast í þá þætti framkvæmdarinnar að brjóta rörið og fjarlægja það vestan brunnsins og að brjóta úr steyptum brunnvegginn umhverfis rörið . 204. Við mat á saknæmi háttsemi umsjónarmanns COWI verður að líta til þess sem óumdeilt er, að hann vissi að þrýstingur væri enn á lögninni austan lokans í Háskólabrunni, sem ekki yrði tekinn af fyrr en bráðabirgðalögn sú sem rædd var á fundinum 14. janúar 2021 væri tilbúin. Þá verður til þess að líta að teikning nr. 25 meðal útboðsgagna gaf til kynna að einhvers konar samsetning væri á lögninni inni í brun ninum, þótt þar kæmi að vísu ekki skýrt fram að um væri að ræða samsetningarkúplingu sem ekki þyldi áslæga krafta. 54 205. Af framburði starfsmanna COWI fyrir dómi, einkum umsjónarmannsins, varð heilt yfir ráðið að starfsmenn COWI hafi í talsverðum mæli reitt sig á sérþekkingu starfsmanna Veitna, fremur en að kanna gerð og virkni lagnakerfisins sjálfstætt, þrátt fyrir þá verk - eða tæknifræðiþekkingu sem áskilið var að umsjónarmaður hefði. Teldi umsjónar - maðurinn sig ekki búa yfir nægri þekkingu á lagnakerfinu og v ildi reiða sig á sérþekkingu Veitna var það þess heldur meira áríðandi að hann tryggði, með skýrum samskiptum við starfsmenn Veitna, s.s. fageftirlitsmanninn, að ekki væri farið af stað í framkvæmdir án þess að tryggt væri að engin hætta stafaði af þeim va tnsþrýstingi sem honum var kunnugt um að væri á lögninni austan lokans í Háskólabrunni. Verður að ætla að umsjónar - manninum hafi mátt vera ljós sú hætta sem stafað gat af vatnsþrýstingi í stofnlögninni og að um hættu á verulegu tjóni gæti orðið að ræða, fæ ri eitthvað úrskeiðis við framkvæmd - ina. Fær þessu ekki breytt þótt ósannað teljist að brotið hafi verið gegn verklagsreglu um störf við lifandi lagnir, eins og fyrr sagði. 206. Þá mátti starfsmönnum COWI, þ. á m. umsjónarmanninum, vera ljóst að hlutverk umsjónarmannsins sem milliliðs í öllum samskiptum milli verkkaupa (Veitna) og verktaka (SS Verktaks) samkvæmt 1. tölulið gr. 07 í samningnum útheimti ríka aðgát um að rétt skilaboð skiluðu sér milli þessara aðila. 207. Samkvæmt framanrituðu þykir nægilega sannað að umsjónarmaður COWI hafi ekki gætt þeirrar varkárni sem krefjast mátti af hlutverki hans samkvæmt verksamningi við Veitur í tengslum við þær framkvæmdir sem leiddu til vatnslekans. Verður að virða þann skort á aðgát stefnda COWI ti l sakar, á grundvelli reglu um vinnuveitendaábyrgð. Ber stefndi COWI samkvæmt því skaðabótaábyrgð á tjóni sem sannanlega leiddi af vatnslekanum og rekja má til þeirrar vanrækslu. Afléttir það ekki skaðabótaábyrgð COWI þótt aðrir meðstefndu hafi eða kunni e innig að hafa vanrækt aðgæsluskyldur sínar . SS Verktak 208. Stefndi SS Verktak mun samkvæmt því sem fram er komið vera reynslumikið fyrirtæki í jarðvegsframkvæmdum og tók sem slíkt þátt í sameiginlegu útboði stefnda Veitna og Reykjavíkurborgar. Í útboðsgögnu m var gerð krafa til þess að verkstjórnandi á fram - kvæmdastað hefði reynslu af sambærilegum verkum á síðastliðnum þremur árum og hefði setið á tilteknum námskeiðum um heilsu, öryggi og skyndihjálp, en ekki krafa um 55 menntun á sviði verk - , tækni - eða iðnfræð i. Í aðilaskýrslu fyrirsvarsmanns SS Verktaks kom fram , eins og fyrr var rakið, að hann hefði áratugareynslu af störfum fyrir stefnda Veitur. 209. Af þeim hæfnikröfum til verktakans sem hér að framan er lýst verður ráðið að ekki verða við sakarmatið gerðar jafn ríkar kröfur til hans og umsjónarmanns COWI um skilning á teikningum og öðrum gögnum og upplýsingum um virkni lagnakerfisins sem við var unnið, enda þótt gera hafi mátt kröfu um almenna árvekni. 210. Eins og fram er komið var fyrirsvarsmaður SS Verktaks e kki viðstaddur fund á verkstað 14. janúar 2021 en tók þann dag við þeim upplýsingum frá umsjónarmanni COWI, sem ítrekaðar voru 19. sama mánaðar, að óhætt væri að ráðast í framkvæmdir við að brjóta og fjarlægja lögnina vestan Háskólabrunns og brjóta úr stey ptum brunnveggnum umhverfis lögnina, en þær aðgerðir voru hluti þess verks sem SS Verktak hafði tekið að sér að framkvæma samkvæmt verksamningi við Veitur. Samkvæmt verksamningum bæði COWI og SS Verktaks við Veitur skyldu, eins og einnig er áður fram komið , öll samskipti SS Verktaks við Veitur fara fram í gegnum umsjónarmann COWI. Gagnvart SS Verktaki var COWI þannig fulltrúi verkkaupans, Veitna. Verður því að ætla að fyrirsvarsmaður SS Verktaks hafi almennt mátt treysta upplýsingum sem fram komu í gegnum u msjónarmanninn eins og þær kæmu beint frá Veitum. Hefur ekki verið bent á neitt sérstakt sem gera hafi átt það að verkum að fyrirsvarsmanni stefnda SS Verktaks hafi verið rétt að draga í efa þær upplýsingar sem umsjónarmaður veitti um heimild til framkvæmd anna. 211. Nægir þar ekki að vísa til óljósrar merkingar á lögninni á teikningu nr. 25 sem fylgdi útboðsgögnum og fyrr var fjallað um, í kafla um saknæma háttsemi stefnda COWI, eða til þess að fyrirsvarsmaður SS Verktaks hafi haft yfir lykli að Háskólabrunni að ráða. Verður ekki lagt til grundvallar að SS Verktak hafi ráðið yfir slíkri fagþekkingu er varðar lagnakerfið, eða að slíkrar fagþekkingar hafi verið krafist af þeim stefnda við framkvæmd verksins, að fyrirsvarsmaður eða starfsmenn þess fyrirtækis hafi sj álfir átt að geta áttað sig á því að framkvæmdin væri varhugaverð, þrátt fyrir að umsjónarmaður verksins sem fram kom af hálfu Veitna í öllum samskiptum hefði gefið grænt ljós á að hefja umræddar framkvæmdir vestan brunnsins. Þá er, eins og áður sagði í um fjöllun um ábyrgð stefnda COWI, ósannað að margrætt hafi verið að alls ekki væri óhætt að vinna nálægt brunn - inum, s.s. vestan megin við hann þar sem allur vatnsþrýstingur hafði verið tekinn af 56 nokkrum mánuðum áður en tjónið varð, fyrr en lokað hefði verið fyrir vatnsþrýsting austan lokans í brunninum. 212. Þrátt fyrir ákvæði 1.4.2 í verksamningi Veitna og SS Verktaks er ósannað að síðarnefnda - ekki fyrir að slíkt áhættumat hefði tekið til atriða sem voru á sérfræðisviði verkkaupans fremur en verktakans. Liggur fyrir skriflegt áhættumat verk - takans sem virðist hafa verið útbúið fyrir undirritun verksamnings og tekur mestmegnis á atriðum sem lúta að öryggi starfsmanna við framkvæmd verksins en einnig á hættu á mengun og eignatjóni, s.s. vegna hruns, olíuleka og elds. 213. Enda þótt óumdeild sé sú niðurstaða dómkvaddra matsmanna að það hafi verið fram - kvæmdir stefnda SS Verktaks vestan Háskólabrun n s 20. janúar 2021 sem leiddu til vatns - lekans verður samkvæmt framanrituðu og öllu því sem fram er komið í málinu ekki séð að fyrirsvarsmaður eða starfsmenn stefnda SS Verktaks hafi með saknæmum og ólögmæt um hætti brugðist svo einhverjum þeim almennu aðgæslusk yldum sem á verktakanum hvíldu við framkvæmd verksins að leiða eigi til skaðabótaábyrgðar þessa fyrirtækis. 214. Þegar af framangreindri ástæðu , að skilyrði sakarreglunnar um saknæma og ólögmæta háttsemi af hálfu SS Verktaks teljast ekki uppfyllt , ber sá stefndi og tryggingafélag hans ekki bótaskyldu gagnvart stefnendum í máli þessu. Niðurstaða um sök 215. Samkvæmt öllu framanrituðu er það niðurstaða dómsins að nægilega hafi verið sýnt fram á það, með gögnum málsins og vitnisburði, að starfsmenn stefndu V eitna og COWI hafi sýnt af sér saknæma háttsemi í tengslum við þær framkvæmdir SS Verktaks sem sannað er að leiddu til þess að stofnlögnin fór í sundur aðfaranótt 21. janúar 2021. Stefndu Veitur og COWI, ásamt tryggingafélögum þeirra, VÍS og TM, á grundvel li ábyrgðartrygginga og 44. gr. laga nr. 30/2004, bera því bótaábyrgð á tjóni stefnenda, að öðrum skilyrðum sakarreglunnar uppfylltum. Aftur á móti ber að sýkna stefnda SS Verktak af skaðabótakröfum beggja stefn enda og þar með einnig tryggingafélag SS Ver ktaks, stefnda Vörð. Þarf þá ekki að taka afstöðu til varakröfu þessara stefndu um lækkun eða annarra málsástæðna sem teflt er fram gagn vart eða af hálfu þessara stefndu. F. Skilyrði sakarreglunnar um tjón, orsakatengsl og sennilega afleiðingu 57 216. Eins og f ram er komið er e kki um það deilt að mikið tjón hlaust af því vatni sem flæddi óhindrað þegar stofn lögnin fór í sundur, bæði beint eignatjón og óbeint tjón vegna þess að rekstur stefnenda fór úr skorðum. Er heldur ekki um það deilt að tjón af því tagi get i talist sennileg afleiðing slíks atburðar. Að umfangi tjónsins verður nánar vikið síðar. 217. Miðað við það sem sannað telst eða óumdeilt er í málinu verður að telja tjón vegna vatnslekans vera að rekja til þeirrar saknæm u háttsemi , bæði Veitna og COWI, sem a ð framan er lýst. Leysir það ekki þessa stefndu undan skaðabótaábyrgð þótt tjónið hafi ekki raungerst fyrr en við framkvæmdir SS Verktaks 20. janúar 2021, sem ekki verða virtar þeim stefnda til sakar af ástæðum sem að framan er lýst. Meginregla um óskipta ábyrgð fleiri en eins tjónþola, 24. gr. skaðabótalaga o . fl. 218. Þegar um fleiri en einn tjónvald er að ræða bera þeir, samkvæmt meginreglum skaða - bótaréttar, óskipta ábyrgð gagnvart tjónþola og leiðir það að einn mögulegur tjónvaldur sé sýknaður, eins og hér á við, ekki til þess að draga úr sameiginlegri ábyrgð annarra tjónvalda á öllu því tjóni sem rekja má til háttsemi þeirra. 219. Stefndu COWI og TM byggja engu að síður á því að sök COWI sé svo óveruleg í samanburði við hlut Veitna að eðlilegt sé að víkja frá þeirri meginreglu. Einnig er á því byggt að hið umfangsmikla tjón stefnenda teljist svo ósennileg afleiðing af saknæmri háttsemi COWI að það fal li utan verndarsviðs reglna skaðabótaréttar í heild eða að hluta. Auk þess er vísað til 24. gr. skaðabótalaga og þess að tjónið sé svo fjarlægt saknæmri háttsemi umsjónarmannsins að ósanngjarnt yrði að láta stefnda COWI og tryggingafélag þess bera það. Er þessum málsástæðum teflt fram til stuðnings jafnt aðalkröfu þessara stefndu um sýknu og varakröfu þeirra um lækkun að álitum. 220. Eins og fram er komið er stefndi COWI stór og rótgróin verkfræðistofa sem tók að sér mikilvægan þátt í verkinu, með því að annast umsjón/eftirlit samkvæmt verksamningi Veitna og SS Verktaks, þ. á m. að vera tengiliður milli verkkaupa og verktaka þannig að öll samskipti færu fram í gegnum umsjónarmann COWI. Ekki verður séð að svo verulegur munur sé á sök starfsmanna Veitna og COWI eð a öðrum aðstæðum þessara fyrirtækja að ástæða sé til þess að víkja frá téðri meginreglu skaðabótaréttar um óskipta ábyrgð þegar tjónvaldar eru fleiri en einn. Þá verður hvorki á það fallist að tjónið sé svo fjarlægt hinni saknæmu háttsemi að það falli utan verndarsviðs reglna skaðabótaréttar né heldur að það teldist ósanngjarnt vegna mjög óvenjulegra aðstæðna í skilningi 24. gr. skaðabótalaga að COWI yrði láti nn bera tjónið með Veitum, en eins og fram kemur í athugasemdum við þá grein í frumvarpi til lagan na felur ákvæðið í sér öryggisreglu sem 58 ekki verður beitt nema í undantekningartilvikum. Ekki er á því byggt að það yrði stefnda COWI verulega þungbært í skilningi ákvæðisins að þurfa að bera tjónið en óumdeilt er til að mynda að COWI hafði í gildi ábyrgða rtryggingu hjá stefnda TM og er ekki á því byggt að vátryggingarskilmálar þeirrar tryggingar takmarki ábyrgð þess trygginga félags. Því síður geta þessar málsástæður leitt til þess að bótaábyrgð tryggingafélagsins TM falli niður eða verði lækkuð. Verður öl lum þessum málsástæðum COWI og TM því hafnað. Aðrar tjónsorsakir 221. Stefndu COWI og TM byggja varakröfu sína um lækkun einnig sérstaklega á því að ekki sé allt það tjón sem hlaust af vatnslekanum að rekja til háttsemi sem COWI geti borið bótaábyrgð á heldur sé um annað tjón að ræða að því leyti sem aukið tjón hafi orðið vegna seinagangs Veitna við framkvæmd lokunar fyrir vatnsþrýsting á svæðinu, e ftir að 222. Fyrir þeirri staðhæfingu að tjón vegna vatnslekans eigi sér aðrar sjálfstæðar orsakir sem rekja m egi til seinagangs eða mistaka í lokunarferli Veitna, þannig að ekki verði litið svo á að um sama tjón sé að ræða og hlaust af broti á aðgæsluskyldum m.a. stefnda COWI í aðdraganda þess að vatnslekinn hófst, ber stefndi COWI sönnunarbyrði. Fær sú máls - ástæ ða hvorki næga stoð í gögnum málsins né framburði vitna. Verður henni því hafnað. G. Umfang tjóns 223. Stefnendur hafa lagt fram matsgerðir, tvær undirmatsgerðir og eina yfirmatsgerð, til stuðnings fjárhæð dómkrafna sinna. Samkvæmt yfirlýsingu stefndu sem bók að var um í þinghaldi 23. apríl 2025 og því sem fram kom við munnlegan málflutning er ekki lengur neinn tölulegur ágreiningur í málinu varðandi umkrafðar fjárhæðir einstakra tjónsliða utan þess að deilt er um það hvort reikningar frá Eflu teljist til tjóns HÍ eða málskostnaðar og hvort fjárhæðir þeirra hafi verið sannaðar, enda ekki byggðar á matsgerð. 224. Um er að ræða fimm reikninga Eflu sem gefnir voru út á tímabilinu 31. janúar 2021 til 31. maí sama ár, samtals að fjárhæð 9.722.704 með virðisaukaskatti, en stefnandi HÍ byggir á því að kostnaður samkvæmt þessum reikningum, að frádregnum virðisauka - skatti, samtals 7.840.890 krónur, teljist til annars tjóns en vegna endurbóta, þ.e. til tjóns vegna útlagðs kostnaðar sem gerð er krafa um í B - lið dómkrafna stefnan da HÍ. 225. Mótmæli stefndu Veitna, COWI og tryggingafélaga þeirra lúta hvort tveggja að því að fjárhæðin sé ósönnuð þar sem hún falli ekki undir metið tjón samkvæmt matsgerðum og 59 jafnframt að því að þessi útlagði kostnaður sé þess eðlis að hann eigi fr e mur að teljast til málskostnaðar, eins og yfirmatsmenn töldu. 226. Þegar horft er til vinnuskýrslna sem fylgja reikningunum verður ekki önnur ályktun dregin en að stefnandi HÍ hafi fengið Eflu til að framkvæma rakamælingar ýmiss konar og til að framkvæma bráðabirgða mat á tjóninu, til þess að geta betur haldið uppi hags - munum sínum í matsferli dómkvaddra matsmanna. Rétt þykir því að líta á þennan kostnað í heild sem hluta af kostnaði við hagsmunagæslu stefnanda HÍ vegna tj ó nsins fremur en sem hluta af tjóni hans. Ber því að sýkna stefndu af þessum hluta kröfunnar í B - lið dómkrafna HÍ. 227. Að öðru leyti verður ekki séð að deilt sé um þær fjárhæðir sem stefnendur krefjast, þótt deilt sé um skyldu þeirra til tjónstakmörkunar eins og næst verður vikið að. Verða þær fjárhæðir því lagðar til grundvallar sem bæði óumdeildar og sannaðar á grundvelli matsgerða sem ekki hefur verið hnekkt. H. Skylda tjónþola til tjónstakmörkunar 228. Varakrafa stefndu Veitna, VÍS, COWI og TM um lækkun að álitum vegna eigin sakar tjónþola beinist einungi s að stefnandanum HÍ, samkvæmt yfirlýsingum stefndu sem gefnar voru við munnlegan málflutning, til nánari skýringar á bókun þeirra í þinghaldi 23. apríl 2025 . Samkvæmt greinargerðum þessara stefndu og því sem fram kom við munnlegan málflutning einskorðast málsástæða þeirra um vanrækslu stefnanda HÍ á skyldu til tjónstakmörkunar við það að stefnanda HÍ hafi borið að takmarka frekar en gert var það tjón sitt vegna kostnaðar af leigu á salarkynnum til kennslu annars vegar og vegna taps á leigutekjum af útleigu salarkynna hins vegar. Fyrir staðhæfingum sínum um vanrækslu á skyldu til tjónstakmörkunar bera hinir bótaskyldu, þ.e. þeir stefndu sem halda slíkum staðhæfingum fram, sönnunarbyrði samkvæmt almennum reglum. 229. Sá þáttur stefnufjárhæðarinnar sem varðar tjón HÍ vegna leigu á sölum einskorðast við tiltekna mánuði ársins 2021, þ.e. sama ár og vatnstjónið átti sér stað, en síðasta af átta vettvangsferðum undirmatsmanna fór fram í ágúst 2021 og lá undirmatsgerð þeirra um beint tjón á eignum fyrir í janúar 2022. E kki verður annað séð en að þessum kröfum sé mjög í hóf stillt og hafa ekki verið færð viðhlítandi rök fyrir því að stefnendur hafi vanrækt skyldu sína til takmörkunar tjóns hvað þennan kostnað varðar. 230. Hvað varðar kröfu um bætur vegna tapaðra tekna af sala rleigu, sem tekur til tímabils frá tjónsdegi fram til september 2022, sem í heild nemur aðeins 386.000 krónum og því um 60 mjög óverulegan hluta dómkrafna stefnanda HÍ að ræða, styðst sú fjárhæð við undirmats - gerð frá desember 2023 sem ekki hefur verið hnekkt með yfirmati. Er í matsgerðinni m.a. tekið mið af áhrifum vegna Covid - 19 faraldursins. Er sú málsástæða stefndu að HÍ hefði átt að vera fært að leigja fasteignir sínar út fyrr en frá hausti 2022 í reynd engum viðhlít - andi gögnum eða rökum studd og verður henni hafnað. Þar á meðal verður ekki séð að þýðingu hafi þótt fyrir liggi að stefnendur hafi árangurslaust reynt, fram eftir árinu 2021, að ná samkomulagi við alla stefndu um að hefja mætti endurbætur án þess að það kæmi niður á sönnunarstöðu þeirra. 231. Sam kvæmt framanrituðu verður hafnað málsástæðum stefndu um brot á skyldu til tjóns - takmörkunar og þar með varakröfum þeirra um lækkun að álitum að því leyti sem þær byggja á þeirri málsástæðu. I. Takmörkun ábyrgðar vegna vátryggingaskilmála 232. Í fyrirliggjandi vátryggingarskilmálum VÍS, gr. 4.1, er bótasvið ábyrgðartryggingar - eða munatjón þriðja manns [ í mat dómsins hvo rt rétt væri að fallast á málsástæður stefnda VÍS varðandi takmörkun á ábyrgð samkvæmt vátryggingarskilmálunum og komu ekki fram neinar varnir, hvorki efnislegar né tölulegar, við þeim málsástæðum, en í greinargerð Veitna og VÍS er með sundurliðuðum hætti gerð grein fyrir hvaða tjónsliðir falli utan tryggingaskilmálanna, eins og nánar er rakið í kafla III hér að framan. 233. Með vísan til framanritaðs verður fallist á að sýkna beri stefnda VÍS af öllum dómkröfum stefn anda FS, enda er þar alfarið um afleitt tjón að ræða vegna tapaðrar framlegðar af veitinga sölu. 234. Hið sama á við um C - lið dómkrafna stefnanda HÍ enda er þar um að ræða kröfu vegna tapaðra tekna af salarleigu. Stefndi VÍS hreyfir ekki athugasemdum við að tjón að fjár - hæð 6.917.601 krón a undir B - lið í dómkröfu HÍ falli undir skilmálana en krefst að öðru leyti sýknu af þeim lið þar sem um sé að ræða rekstrartjón sem ekki falli undir skilmálana, mestmegnis vegna leigu á sölum til kennslu. Eru eins og áður sagði enga r varnir komnar fram við þeim málsástæðum, sem virðast samræmast vátryggingarskilmálum stefnda VÍS. A f hálfu VÍS er engum tölulegum mótmælum hreyft við A - lið dómkrafna HÍ , að fjárhæð 133.107.521 króna . Til samræmis við framanritað verður stefndi VÍS ekki d æmdur til greiðslu bóta til stefnanda HÍ sameiginlega (in solidum) með öðrum stefndu, 61 umfram þær samtals 140.025.122 krónur vegna A - og B - liða dómkröfu HÍ sem ekki hefur verið tölulega andmælt. J. Vextir og dráttarvextir 235. Aðeins Veitur og VÍS andmæla kröfum stefnenda um vexti og dráttarvexti frá fyrra tímamarki en dómsuppsögu, en aðrir stefndu hafa ekki mótmælt vaxtakröfum sérstak - lega. Kröfur stefnenda um skaðabótavexti eiga sér stoð í 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 og t ekur upphafstími þeirra mið af 2. mgr. sömu greinar eða síðara tímamarki til ein - földunar, sem er ívilnandi fyrir stefndu. Stefndu mótmæla sérstaklega upphafstíma kröfu um vexti af bótum vegna tjóns í formi tapaðrar framlegðar en ekki verður séð að lagarök standi til þess að miða upphafstíma vaxta vegna slíks tjóns við annað tímamark en sam - kvæmt 8. gr. laganna. Verða skaðabótavextir því dæmdir eins og krafist er. 236. Dráttarvaxtakröfur stefnenda, þ. á m. upphafstími þeirra, eiga sér stoð í fyrri málslið 9. gr. , sbr. 1. mgr. 6. gr., sömu laga. Þykir ekki standa svo sérstaklega á í máli þessu að ástæða sé til að beita heimild síðari málsliðar 9. gr. laganna til þess að ákveða annan upphafstíma dráttarvaxta . K. Málskostnaður 237. Eftir úrslitum málsins verður að líta svo á að stefnendur hafi unnið málið að verulegu leyti gagnvart stefndu Veitum, COWI, VÍS og TM , enda þótt dómkröfur stefnenda hafi verið lækkaðar nokkuð undir rekstri málsins. Mi ðað við það bæri að gera þe ssum stefndu að greiða stefnendum málskostnað , sb r. 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991, að því tilsk i ldu að slík krafa sé höfð uppi með skýrum hætti í stefnu. E ng a kr öfu um málskostnað er að finna í þeim kafla stefnunnar sem fjallar um dómkröfur stefnenda og er hvergi í stefnunni minnst á slíka kröfu nema í kafla hennar um lagarök . Þ ar s egir að krafa stefnenda um málskostnað sé studd fyrirmælum XXI. kafla laga nr. 91/1991, en til málskostnaðar teljist m.a. allur matskostnaður stefnenda. 238. Jafnvel þótt litið yrði svo á að málskostnaða r krafa stefnenda teldist nægilega höfð uppi í stefnu með framangreindum hætti, uppfyllir hún ekki nægilega áskilnað d - liðar 80. gr. laga nr. 91/1991 , enda kemur hvergi fram í stefnu að hverjum hún beinist. Var ekki úr því bætt við munnlegan málflutning og var ekki heldur vakin athygli á þessum annmörkum , enda þótt reifuð væru stuttlega sjónarmið við ákvörðun málskostnaðar til handa stefnendum og afhentir til hliðsjónar reikningar vegna matsgerða dómkvaddra 62 matsmanna sem ekki var hreyft neinum sérstökum andm ælum við . Samkvæmt 1. mgr. 111. gr. laga nr. 91/1991 ber að vísa frá dómi kröfu sem ekki kemur fram í stefnu nema stefndi hafi samþykkt að hún kæmist að án þess. Samkvæmt 3. mgr. sömu greinar metur dómari þó eftir atvikum hvort þögn aðila við staðhæfingu e ða kröfu gagnaðila skuli meta sem samþykki eða ekki. Af hálfu stefndu hefur hvorki verið lýst yfir samþykki við því að málskostnaðarkrafa stefnenda komist að í málinu né heldur hefur því verið mótmælt. Eins og atvikum er háttað þykir ekki fært að virða þög n stefndu sem samþykki við því að málskostnaðarkrafa stefnenda , sem ekki er höfð uppi með nægilega skýrum hætti í stefnu, komist að í málinu . Er því óhjákvæmilegt að vísa þeirri kröfu frá dómi , án kröfu . 239. Með vísan til 1. mgr. 130. gr. og 2. mgr. 132. gr. l aga nr. 91/1991 verður stefn endum aftur á móti gert að greiða sameiginlega málskostnað til stefndu SS Verktak s og V arðar en ekki þykir ástæða til þess að beita heimild 3. mgr. sömu greinar til að lækka málskostnað eða láta hvern aðila bera sinn kostnað. Þykir sá málskostnaður hæfilega ákveðinn til handa hvorum stefndu fyrir sig , eftir efni og umfangi málsins, eins og í dómsorði greinir og hefur við ákvörðun málskostnaðar til handa stefnda Verði verið tekið mið af því að vátryggingastarfsemi er ekki virðis aukaskattskyld. * * * 240. Af hálfu stefnenda flutti málið Stefán A. Svensson lögmaður. Af hálfu stefndu Veitna og VÍS flutti málið Heiðar Örn Stefánsson lögmaður. Af hálfu stefndu COWI og TM flutti málið Hildur Ýr Viðarsdóttir lögmaður. Af hálfu stefndu SS Ve rktaks og Varðar flutti málið Magnús Hrafn Magnússon lögmaður. 241. Hildur Br i em héraðsdómari kveður upp dóm þennan sem dómsformaður, ásamt Brynjari Níelssyni, settum héraðsdómara, og Kristbirni Búasyni byggingarverkfræðingi. Við dómsuppsögu var gætt ákvæða 1. mgr. 115. gr. laga nr. 91/1991. Dómsorð: Stefndu S . S . Verktak ehf. og Vörður tryggingar hf. eru sýknaðir af öllum dómkröfum stefnenda, Háskóla Íslands og Félagsstofnunar stúdenta , í máli þessu. Stefndu Veitur ohf., COWI ehf. og TM tryggingar hf. greiði s tefnanda, Háskóla Íslands, sameiginlega (in solidum) 201.488.831 krónu, með vöxtum og dráttarvöxtum sem hér segir: 63 í fyrsta lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 123.627.636 kr ónum frá 1. febrúar 2022 til 16. júní 202 2 og með dráttarvöxtum sam - kvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags, og hins vegar með vöxtum sam kvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 af 9.479.885 kr ónum frá 1. febrúar 2022 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðslu dags; í öðru lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 35.276 kr ónum frá 17. febrúar 2021 til 19. febrúar 2021, af 669.689 kr ónum frá þeim degi til 22. febrúar 2021, af 806.940 kr ónum frá þeim degi til 24. febrúar 2021, af 3.152.250 kr ónum frá þeim degi til 1. mars 2021, af 3.469.549 kr ónum frá þeim degi til 3. mars 2021, af 4.027.548 kr ónum frá þeim degi til 4. mars 2021, af 4.280.220 kr ónum frá þeim degi til 19. mars 2021, af 4 .461.575 kr ónum frá þeim degi til 24. mars 2021, af 7.063.906 kr ónum frá þeim degi til 29. mars 2021, af 7.344.333 kr ónum frá þeim degi til 7. apríl 2021, af 7.454.053 kr ónum frá þeim degi til 26. apríl 2021, af 7.619.563 kr ónum frá þeim degi til 21. maí 2 021, af 7.900.254 kr ónum frá þeim degi til 1. júní 2021, af 7.961.813 kr ónum frá þeim degi til 10. júní 2021, af 8.110.326 kr ónum frá þeim degi til 29. júlí 2021, af 8.157.216 kr ónum frá þeim degi til 15. september 2021, af 13.117.216 kr ónum frá þeim degi til 7. október 2021, af 18.077.216 kr ónum frá þeim degi til 8. október 2021, af 19.279.348 kr ónum frá þeim degi til 18. október 2021, af 19.479.348 kr ónum frá þeim degi til 19. október 2021, af 19.491.653 kr ónum frá þeim degi til 20. október 2021, af 19.77 2.759 kr ónum frá þeim degi til 2. nóvember 2021, af 24.732.759 kr ónum frá þeim degi til 8. nóvember 2021, af 24.807.759 kr ónum frá þeim degi til 17. nóvember 2021, af 25.007.759 kr ónum frá þeim degi til 1. desember 2021, af 25.562.558 kr ónum frá þeim degi til 7. desember 2021, af 25.637.558 kr ónum frá þeim degi til 29. desember 2021, af 27.387.558 kr ónum frá þeim degi til 30. desember 2021, af 55.387.558 kr ónum frá þeim degi til 10. janúar 2022, af 60.347.558 kr ónum frá þeim degi til 28. janúar 2022, af 61. 947.558 kr ónum frá þeim degi til 1. febrúar 2022, af 66.907.558 kr ónum frá þeim degi til 7. febrúar 2022, af 66.982.558 kr ónum frá þeim degi til 8. mars 2022, af 67.057.558 kr ónum frá þeim degi til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; í þriðja lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 242.012 kr ónum frá 21. maí 2021 til 11. aprí l 2022, af 317.012 kr ónum frá þeim degi til 9. maí 2022, af 392.012 kr ónum frá þeim degi til 7. júní 2022, af 467.012 kr ónum frá 64 þeim degi til 14. júní 2022, af 517.294 kr ónum frá þeim degi til 28. september 2022, af 592.294 kr ónum frá þeim degi til 19. ok tóber 2022, af 610.956 kr ónum frá þeim degi til 21. nóvember 2022, af 637.151 kr ónu frá þeim degi til 29. nóvember 2022, af 654.831 kr ónu frá þeim degi til 12. desember 2022, af 759.611 kr ónum frá þeim degi til 14. desember 2022, af 861.011 kr ónum frá þeim degi til 30. desember 2022, af 937.751 kr ónu frá þeim degi til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags; í fjórða lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 386.000 kr ónum frá 1. október 2022 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. Þar af greiði stefndi VÍS tryggingar hf. stefnandanum Háskóla Íslands sameigin - lega (in solidum) ásamt stefndu Veitum ohf., COWI ehf. og TM tryggingum hf., 140.025.122 krónur með vöxtum og dráttarvöxtum sem hér segir: í fyrsta lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 123.627.636 kr ónum frá 1. febrúar 2022 til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðsludags, og hins vegar með vöxtum sam kvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 af 9.479.885 kr ónu m frá 1. febrúar 2022 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. sömu laga frá þeim degi til greiðslu dags; í öðru lagi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 242.957 kr ónum frá 19. febrúar 2021 til 22. febrúar 2021, af 380.208 kr ónum frá þeim degi til 24. febrúar 2021, af 2.725.518 kr ónum frá þeim degi til 1. mars 2021, af 3.042.817 kr ónum frá þeim degi til 3. mars 2021, af 3.600.816 kr ónum frá þeim degi til 4. mars 2021, af 3.853.488 kr ónum frá þeim degi til 19. mars 2021, af 4.034.843 kr ónum frá þeim degi til 24. mars 2021, af 6.637.174 kr ónum frá þeim degi til 29. mars 2021, af 6.917.601 kr ónu frá þeim degi til 16. júní 2022 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. lag a nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. Stefndi VÍS tryggingar hf. er sýknaður af öllum dómkröfum stefnandans Félags - stofnunar stúdenta í máli þessu. Stefndu Veitur ohf., COWI ehf. og TM tryggingar hf. greiði stefnandanum Félagsstofnun stúdenta same iginlega (in solidum) 30.000.000 króna, með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 1. janúar 2022 65 til 23. febrúar 2024 og með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. Mál skostnaðarkröfu stefnenda er vísað frá dómi. Stefnendur greiði sameiginlega 2.000.000 krón a í málskostnað til stefnd a S . S . Verktaks ehf. og 2.480.000 krónur til Varðar trygging a hf. Hildur Briem Brynjar Níel s son Kristbjörn Búason