1 Ú R S K U R Ð U R 24 . febrúar 20 2 1 Mál nr. E - 5197 /2 020 : Ste fnandi : Öryrkjabandalag Íslands ( Daniel Isebarn Ágústsson lögmaður) St efnd i : Reykjavíkurborg ( Þórhildur Lilja Ólafsdóttir lögmaður) Dómari: Arnaldur Hjartarson héraðsdómar i 2 Ú R S K U R Ð U R Héraðsdóms Reykjavíkur 24 . febrúar 202 1 í m áli nr. E - 51 97 /20 20 : Öry rkjabandalag Íslands ( Daniel Isebarn Ágústsson lögmaður) gegn Reykjav íkurborg ( Þ órhildur Lilja Ólafsdóttir l ögmaður) Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 28 . jan úar s l ., var höfðað 15. j úní 2020 af Öryrkjab andalagi Íslands, Sigtúni 42 í Reykjavík , g egn Reykjavíkurborg, Ráðhúsi Reykjavíkur, Tj arnargötu 1 í Reykjavík . Í þessum þætti málsins er til úrlausnar krafa stefnd a um frávísun málsins. Í efni sþætti málsins krefs t stef nandi þess í fyrsta lagi að við urkennt verði að stefndi, Reykjavíkurborg, beri skaðabótaábyrgð á því fjártjóni sem félagsmenn stefnanda, leigutakar hjá Brynju hússjóði Öryrkjabandalagsins sem frá 1. janúar 2009 eða síðar var gert ómögulegt að hljóta sérstakar húsaleigubætur frá stefnda, hafa beðið vegna þess að frá og með 1. janúar 2009 fengu þeir ekki sérstakar húsaleigubætur vegna reglna og ákvarðana stefnda sem komu í veg fyrir að leigutakar hjá Brynju hússjóði Öryrkjabandalagsins fengju sérstakar húsaleigubætur þrátt fyrir að önnur s kilyrði bótanna væru til staðar. Í öðru lagi krefst stefnandi þess að viðurkennt verði að framangreindir félagsmenn stefnanda eigi kröfu um að stefnd a sé skylt að greiða framangreint tjón ásamt dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá o g með hverri og einni ranglega vangoldinni greiðslu frá gjalddaga hverrar greiðslu til greiðsludags. Í þriðja lagi krefst stefnandi viðurkenningar á fyrningarslitum á framangreindum kröfum félagsmanna stefnanda. Loks er krafist málskostnaðar . Dómkröfur stefnd a í þessum þætti málsins eru þær að málinu verð i vísað frá dómi og að stefn an da verði gert að greiða s tefnda málskostnað. Stefnandi krefst þess að kröfu um frávísun verði hafnað. Í þinghaldi 28. janúar sl. fór fram munnlegur málflutningur um frávísunarkröfu na . Að málflutningi loknum va r málið tekið til úrskurðar. I Aðdraganda málsins má rekja ti l dóms Hæstaréttar Ísland s 16. jú ní 2016 í máli nr. 728 /2015 þar sem felld var úr gildi ákvörðun stefnda um að veita einstaklingi ekki s vokallaðar sérstakar h úsaleigubætur. Ágreining slaust er að í kjölf ar dómsins greiddi 3 stefndi öðrum e instaklin gum í sambærilegri stöðu fjárhæð sem svaraði til sérstakra hús aleigu bóta á tímabili sem náði aftur til ársins 2012. Stefna ndi lítur svo á að greiðslur stefnda í þessum efnum hefðu með réttu átt að ná le ngra aftur, þ. e. til á rsbyrjunar 2009 og h öfðar mál þetta til viðurkenni ngar á skaðabótaskyldu stefnda gagnvart fé lagsmönnum sínum , sem leigðu íbúðir af stefnanda hjá Brynju , h ússjóði stefnanda, vegna þess tímabils ásamt viðurkenn ingu á skyldu stefnda til að greiða þeim dráttarvexti og loks viðurkenningu á fyr ningarslitum vegna krafna þeirra. II Stefnd i kveðst byggja frávísunarkrö fu sína á því að s tefnandi geti ekki haft upp þær kröfur er hann geri í málinu, að mál þetta verði ekki rekið á þeim grunni sem stefnandi byggi á sem og að stefnanda skorti lögvarða hagsmuni af kröfugerð málsins , sbr. 1. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einka mál a . Krafa um frávísun málsins s é jafnframt reist á því að um sé að ræða vanreifa ða og valkvæða kröfugerð, sem sé bæði óljós og óskýr . Þá uppfylli málatilbúnað ur stefnanda ekki meginregluna um ákveðna og ljósa kröfugerð samkvæmt 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 . Hér sé um vanrei fun að ræða . Meginþungi málatil bú naðar stefnda lý tur að 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991. Að sögn stefnda fellur h agsmunagæslu stefnanda vegna viðurkenningarkrafna um skaðabótaábyrgð stefnd a gagnvart ótilteknum hópi af félagsmönnum stefnanda hvorki innan tilgangs stefnanda né innan gildissviðs 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91 /1991 . U ndantekningarregla ákvæðisins , sem heimil i aðild félagasamtaka í vissum tilvikum, geri stefnanda ekki kleift að höfða mál til að ná fram afmörkuðum fjárhagslegu m hagsmunum fárra f él agsmanna. Skaðabótakröfur séu einstaklingsbundn ir hagsmunir sem tilheyr i hverjum tjónþola fyrir sig . Stefnandi get i því ekki án sérstaks umboðs eða framsals á bótakröfu frá tjónþola orðið aðili að máli varðandi ágreining um fjárhæð skaðabóta og stefnand i get i því ekki heldur orðið aðili að máli um mögulega bótaskyldu stefnd a gagnvart tjónþola vegna tiltekins tjónsatburðar. Það sé stefnanda að sýna fram á að hann hafi sérsta ka hagsmuni af úrlausn málsins umfram það sem almennt sé . Stefnandi hafi ekki lagt f ram málsóknarumboð fyrir hönd hinna ótilteknu tjónþola eða á nokkurn hátt leitast við að tilgreina ætlaða tjónþo la . Í kröfugerð stefnanda fel i st lögspurningar . Auk þess s korti stefnanda lögvarða hagsmuni af kröfugerð sinni, sbr. 1. mgr. 25. gr. eml. St e fn andi h afi hvorki lagt fram gögn til sönnunar á ætluðu tjóni sínu né leitt nægar líkur fyrir tjóni sínu og tengsl ætlaðs tjóns við tiltekið skaðaverk eða tjónþola. Þá sé málatilbúnaður stefnanda að þessu leyti einnig andstæður g - lið 1. mgr. 80. gr. og 1. mg r. 95. gr. l aga nr. 91/1991 og meginreglum einkamálaréttarfars þar sem stefnandi 4 hafi ekki lagt fram sönnunargögn vi ð þingfestingu máls er félagasamtökin rei si kröfur sínar á. D ómkröfur stefnanda um viðurkenningu á skaðabótaskyldu séu ekki dómtækar þar se m þær séu svo óljósar og vanreifaðar að þær samrým i st ekki meginreglum réttarfars um skýran og glöggan málatilbúnað s em og d - og e - liðum 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 . Þannig sé óljóst hvort umkrafinn viðurkenningardómur eigi að binda stefnd a gagnvar t s tefnanda eða einstökum félagsmönnum hans og þá hve mörgum félagsmönnum og hvaða félagsmönnum. Engin grein sé í stefnu gerð fyrir fjölda bótakrefjenda, tjón þeirra ekki útlistað né nokkuð fjallað um orsakatengsl við hina ætluðu skaðabótaskyldu háttsemi. Þ á sé í stefnu með engu rökstutt hvers vegna stefnandi tel j i að hann hafi forræði yfir ætluðum skaðabótak röfum hluta félagsmanna sinna. Engin umboð ligg i fyrir frá félagsmönnum stefnanda eða framsöl á bótakröfum. Stefnandi eigi enga lögvarða hagsmuni í v i ðu rkenningarmáli um bótaskyldu stefnd a vegna vangoldinna húsaleigubóta né sé það hlutverk s tefnanda lögum samkvæmt að hafa milligöngu um að fá viðurkenndan bótarétt fyrir einstaka félagsmenn. III Stef nendur andmæl a framangreindum málatilbúna ði st e fn da. Sam i bótagrundvöllur og málatilbúnaður eigi við í tilviki allra fél agsmanna stefnanda sem falli undir kröfu gerð hans. Nægilega sé sýnt fr am á tjón þar sem hópurinn hefði fengið sérstakar hús aleigubætur ef stefndi hefði farið að lögum , sbr. fyrrgrein d an dóm Hæstaréttar í máli nr. 728 /2015 . Í 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 felist víðtækt réttar farshag ræði. Orð alag ákvæðisins undanskilji ekki kröfur á borð við þær sem stefnandi teflir fram í málinu. E lla stæðu félagsmenn stefnanda fra mmi fy rir þ ví að þ ur fa reka 200 til 3 00 dómsmál gegn stefnda. H eildarmati verði að beita þegar me t ið sé hvort 3. mgr. 25. g r. renni stoðum undir mála rekstur. Í þessu tilviki leiði slíkt heildarmat til þe irrar niðurstöðu að ekki beri að vísa málinu frá dómi. IV Að m at i dómsins er ekki unnt að fallast á það með stefnda að kröfugerð stef n anda f eli í sér lögspurningu . Þá er gerð grein fyrir því með nægjanlegum hætti í stefnu í hverju ætlað t jón félagsmanna stefnanda felist , en ekki verður fallist á það með stefnda að st ef nandi þurfi að sý na fram á a ð hann hafi sjálfur orði ð fyrir tjóni, enda verður ský rlega ráðið af stefnu að hann byggir á því að félagsmenn sínir hafi orðið fyrir tjóni, sbr. 3. mgr. 25. gr. lag a nr. 91/1991 . Hvað varðar mál sás t æðu stefnd a um að sönnunarg ög n skorti , sb r. g - lið 1. mgr. 80. gr. og 1. mgr. 9 5 . gr. laga nr. 5 91/1991 , þá hefur gagnaöflun ekki verið lýst lokið . Verður málinu því ekki vísað frá dómi af þessum sökum. S amkvæmt 3. mgr. 25. gr . laga nr. 91/1991 geta félög eða samtök manna í eigin naf ni rekið mál t il viðurkenningar á tilteknum réttindum félagsmanna eða lau snar undan tilteknum skyldum þeirra, enda samrýmist það tilgangi félagsins eða samtakanna að gæta þeirra hagsmuna sem dómkraf an tekur til. Þessi heimild til málsóknar hefur í dómafra mkv æmd verið t alin fyrir hendi þótt sú viðurkenningarkrafa sem mál tekur til hafi aðeins snúið að hluta félagsmanna í félagi eða samtökum sem eiga í hlut og jafnvel fámennum hópi þeirra , sbr. einkum dóm Hæstaréttar 12. júní 2017 í máli nr. 313/2017. Í g ö gnu m málsins l igg ja fyrir samþ ykktir s tefnanda. Í 1. gr. þeirra kemur meðal annars fram að stefn andi teljist heildarsamtök fatlaðs f ólks á Íslandi. Bandalagið sé myndað af aðildarfél ögum fatlaðs fól k s, öryrkja , einstaklinga með langvinna sjúkdóma og aðstan den d a þeirra . Þá segir í 2. gr. a ð hlutver k stefnanda sé að koma fram fyrir hönd fatlaðs fólks gagnvart opin berum aðil um í hvers kyns hagsmunamálum , svo sem varðandi löggjöf , framkvæmd he nnar og í dó msmálum er snerta rétt þess. Í dómaframkvæmd h efur því v eri ð slegið fö stu að því séu s korðar s ettar hvers kyns kröfur f élög á borð við stefnand a geti haft uppi á grundvelli 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 í tilvikum þar sem má lsóknarumboð liggur ekki fyr ir . Þannig hefur verið talið að úrlau snir um bótaábyrgð o g g reiðslu ska ðabóta séu svo t engdar að ger a verði þá kröfu að sá sem krefst viðurkenningar á bótaábyrgð h afi forræði á skaðabóta kröfu nni í heild og geti þar með höfðað mál til greiðslu skaðabóta, sb r. dóm Hæstaréttar 6. janúar 1998 í máli nr. 520/199 7, se m b irtur er í dómasafni réttarins 1998 á bls. 18 . A f þessu leiðir sá áskilnað ur um m áls óknarumb oð sem gætt hefur í dómaframkvæmd í s ka ðabótamálum sam taka fyrir h önd félagsman na sinna , sbr. dóm Hæstarét tar 11. febrúar 20 10 í máli n r. 214/2009 . Með tilkomu 19. gr. a l ag a nr. 91 / 1991 ste nd ur mönnum einnig til boða að stof na sérstök málsóknarfélög til að reka í ein u lagi mál um kröfur þeirra allra. Það réttarfarshagræði hafa félags menn stefnanda aftur á móti ekki nýtt sér . Að mati dó msins er ekki unnt a ð f allast á það m eð stefnanda að hann g e ti í eigin nafni með v ísan til 3. mgr. 2 5. gr. laga nr. 91/1991 gert kröfu um greiðsl u skaðabóta vegna félagsma nna sinna, en þar með getur hann heldur ekk i krafist dóms u m afmarkaðan hluta s kaðab óta krafnan na, en dómur u m vi ður kenningu á bótaábyrgð verður ekki felld ur nema einstök tjónst ilvik séu skoð uð , sbr. til hliðsj ónar fyrr greindan dóm Hæstarétta r í m áli nr. 520/1997. Í munnlegum málflutn ingi l agði lög maður stefnanda áherslu á að s íðari dóma framkvæmd leiddi í ljós rýmk un á heim ild félagasamtaka til málsh öfðuna r 6 samkvæmt 3. m gr. 25. gr. laga nr. 91/1 991 . Í þeim efnum vísaði lögmaðurinn einkum til dóm s Hæstaréttar 6. nóvembe r 200 8 í máli nr. 559/2 008. Um fjöllun héraðsdóms í því máli um krö fu um viðurkenningu á skaðabó task yld u lyk taði þó ekki með frávísun og kom s á þáttur málsin s því ekki til endurskoðunar við kæru til Hæ staréttar . Þegar réttur inn lagði síðar efnisdóm á málið m eð dómi 11. febrúar 20 10 í máli n r. 214/2009 k om fram í forsendum dómsins a ð fallist yrði á þ að með h éraðsdómi að umrædd samtök gætu í s kjóli máls óknar umb oðs haft u ppi kröfu til viðurken ningar á bótaskyldu í málinu . Var þannig lögð áhersla á að efnisdómur yrði lagður á kröfu samtakanna ve gna þess að f yrir lá málsókna rumbo ð . Í hin u fyrirliggjan di máli ligg ur aftur á m óti ekki fyrir málsóknarumboð af h álfu félag smanna stefnand a. Þá verður ekki sé ð a ð aðrir dómar sem lögmaður stefna nda s t uddi má l sitt við renni stoðum undi r fyrrgreinda staðhæfingu hans varðandi kröfur um viðurkenningu á skaðabótaskyldu . Í dó mi Hæs taréttar 2 4. maí 2007 í máli nr. 590/2006 var til dæmis ekki um að ræða kröfu á grundvell i 3. mgr . 25. gr. laga nr. 91/ 199 1 hel dur kröf u sa m taka um viðurkenningu á því að tiltekið s amkomulag hefði komist á milli samtakanna sjálfra og íslenska r í kisin s. Þá var ekki um að ræða skaða bótakröfu í fyrrgreindum dóm i Hæstaréttar í máli nr. 313/2017 he ld u r lau nakröf u sem talin var falla innan vébanda starfsemi þ eirra launþega samtaka sem höfðuðu málið . Hvað loks varðar tilvísun lög manns s te fnanda til dóms Lands réttar 25. septembe r 2020 í máli nr. 496/2019 þá ver ður að skilja fors endur hans með hli ðsjó n af því sem greinir í héraðsdómi um að aðild laun þega samtak a fyrir hönd féla gsmanna væri ekki mótmælt af hálfu gagnaðila . Virðast þannig ek ki hafa verið born ar bri gður á að fullnæg j andi umboð félagsmanna til l aunþegasam t akann a vær i fyrir hendi , sbr. til hliðsjónar lögbundið málsóknarumboð 45. gr . , sbr. 1. mgr. 65. gr ., laga nr . 80/1938 um stét tarfélö g og vinnude ilu r, sem ætla má að litið hafi verið til á grundvelli lögjöfnuna r í því máli . Að öllu framangreindu virtu telst óvarlegt að álykta sem s vo a ð í s íðari dó mafra mkvæmd hafi verið vikið fr á skýringu Hæstaréttar í fyrrgreindum dómi í m áli nr. 520/19 97 á 3. mgr . 25. gr. lag a nr. 91 /1991 v arðandi kröfu r um viðurken ni ngu á skaðabótaskyldu . Með vísan til þess sem að framan er r akið telst skilyrðum 3. mgr. 25. gr. ekk i fullnægt til að dómur verð i lagður á fy rstu dómkröfu stefnanda í efnis þæt ti máls ins. Hvað varðar aðr a og þriðju dómkröf u r stefnanda þá eiga öll sömu rök við um þær , en orðalag þeirra telst jafnframt afar óljóst, sbr. d - lið 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991, auk þess sem ekki er unnt að líta svo á að krafa um viðurkenningu á slitum á fyrningu ótilgreindra bótakrafna teljist dómtæk . Í sam ræmi við þetta verðu r ekki hjá því komist að vísa máli þessu fr á dómi . Eftir atvikum þ ykir rétt að málskostnaður falli niður. Af hálfu ste fn a n da flutti má lið Daníel Isebarn Ágústsson lögmaður. 7 Af hálfu stefnd a flutti málið Þórhildur Lilja Ólafsdóttir lögmaður. Arnaldur Hj artars on héraðsd ómari kveður upp úrskurð þenn an. Ú R S K U R Ð A R O R Ð: M áli þessu e r vísa ð frá dómi. Málskost naðu r fel lur niður . Arnaldur Hjartarson (sign.)