D Ó M U R

Héraðsdóms Reykjavíkur miðvikudaginn 16. maí 2018 í máli nr. E-2466/2017:

Guðfinna Aðalheiður Karlsdóttir

(Eyvindur Sveinn Sólnes lögmaður)

gegn

Arnþrúði Karlsdóttur

(Pétur Gunnlaugsson lögmaður)

 

 

I.

Mál þetta var höfðað 30. ágúst 2017 og dómtekið 7. maí 2018. Stefnandi er Guð­finna Aðalheiður Karlsdóttir, Sörlaskjóli 76, Reykjavík. Stefnda er Arnþrúður Karls­dóttir, Hverfisgötu 56, Reykjavík.

Endanlegar dómkröfur stefnanda eru þær að stefnda verði dæmd til að greiða stefn­anda skuld að fjárhæð 3.300.000 krónur, ásamt vöxtum, samkvæmt 3., sbr. 4., gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu af 2.000.000 króna frá 14. apríl 2016 til 23. maí 2016, af 2.500.000 krónum frá 23. maí 2016 til 6. júní 2016, af 2.800.000 krónum frá 6. júní 2016 til 3. mars 2017, af 3.300.000 krónum frá 3. mars 2017 til 19. júní 2017 og með dráttar­vöxtum af þeirri fjárhæð samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þeim degi til greiðsludags. Einnig er krafist vaxtavaxta samkvæmt 12. gr. sömu laga er leggist við höfuðstól á 12 mánaða fresti. Þá er krafist málskostnaðar sam­kvæmt mati dóms­ins, auk virðisaukaskatts af málflutningsþóknun.

Stefnda krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda og að henni verði tildæmdur máls­­­­­­­­­kostn­­aður úr hendi stefnanda samkvæmt mati dómsins.

Dómara var úthlutað málinu 10. janúar 2018 en fram að þeim tíma hafði hann ekki komið að meðferð þess.

 

 II.

Málsatvik:

Stefnandi kveðst hafa veitt stefndu peningalán á árunum 2016 og 2017. Stefnandi hafi lagt 2.000.000 króna inn á bankareikning stefndu 14. apríl 2016, 500.000 krónur 23. maí 2016, 300.000 krónur 6. júní 2016 og 500.000 krónur 3. maí 2017, eða sam­tals 3.300.000 krónur. Stefnandi hafi ítrekað reynt að fá skuldina greidda frá árinu 2017 en án árangurs og því hafi hún þurft að höfða mál á hendur stefndu til heimtu skuldar­innar.

Stefnda kannast ekki við að hafa fengið lán hjá stefnanda en hún kannast hins vegar við að hafa tekið við fjárframlögum frá henni til styrktar rekstri Útvarps Sögu sem tilheyri einkahlutafélaginu Saganet – Útvarp Saga en það félag sé eign stefndu og hún fari með stjórnarformennsku í því. Útvarpsstöðin hafi um árabil leitað eftir frjáls­­­­um framlög­um frá hlust­endum með aug­­lýsingu á vef­síðu útvarpsstöðvar­innar og með spiluð­um aug­­­­lýs­ingum í ­­útsendingum stöðvar­innar.

Samkvæmt því sem fram kemur í greinargerð stefndu hafi stefnandi komið óvænt í húsakynni útvarpsstöðvarinnar 14. apríl 2016 og óskað eftir fundi með stefndu. Þær hafi ekki þekkst fyrir. Stefnandi hafi til­­­kynnt stefndu um þá ákvörðun sína að styrkja rekstur útvarpsstöðvarinnar. Stefnandi hafi ekki viljað fara hefðbundna leið sem styrktar­­­aðili með reglulegum greiðslum í heima­­­­­banka og hafi borið því við að hún notaði ekki heimabanka. Hafi stefn­andi viljað hafa sinn háttinn á því hversu háum fjár­hæðum hún styrkti stöðina með hverju sinni og hversu oft hún gerði það. Að sögn stefndu hafi stefnandi ekki gefið upp neinar fjár­hæðir í því sam­bandi en hún hafi lagt ríka áherslu á að nafn hennar sem styrktaraðila kæmi hvergi fram og aldrei opin­ber­lega, en nafn­leyndin hafi verið henni nauðsynleg af persónu­­­­­­­­legum ástæðum. Að sögn stefndu hafi stefnandi lagt ríka áherslu á að upp­lýs­ingar yrðu ekki undir neinum kringum­stæðum gefnar um það að hún væri styrktar­aðili út­varps­stöðvarinnar.

Í greinargerð stefndu greinir að stefnanda hafi verið bent á aðalstyrktarreikning útvarps­stöðvar­innar í Arion banka en hún hafi ekki viljað að stuðningurinn færi inn á opin­beran reikn­­­­­­­­­ing stöðvarinnar. Stefnda kveður að stefnandi hafi óskað eftir að fá að leggja greiðslur inn á reikning í Landsbankanum. Útvarpsstöðin hafi hins vegar ekki verið með styrktarreikning í þeim banka á þessum tíma. Eini bankareikningurinn sem hafi verið opinn í Landsbankanum og notaður hafi verið í þágu útvarpsstöðvarinnar hafi verið banka­­­­­­reikningur á kennitölu stefndu. Að sögn stefndu hafi stefnandi óskað eftir að fá að leggja styrktargreiðslur inn á þann bankareikning.

Að sögn stefndu hafi stefnandi greitt inn á umræddan bankareikning í Lands­bank­anum, fjármunirnir síðan verið millifærðir á bankareikning rekstrarfélags útvarps­stöðvar­­­­­­­­­­­­­innar í Arion banka og þeir nýttir í rekstur stöðvarinnar. Að sögn stefndu hafi stefn­andi aldrei haft orð á því að hún ætlaði að lána útvarpsstöðinni eða stefndu fjár­mun­­ina enda sé engum lánasamningi til að dreifa. Þvert á móti, að sögn stefndu, hafi stefn­­andi viljað að fjármunirnir færu í rekstur útvarpsstöðvarinnar sem stefnandi hlust­aði nánast alfarið á og hafi hún látið í ljós þakkir fyrir framlag útvarps­stöðvar­innar til þjóðfélagsumræðunnar.

Við aðalmeðferð gáfu stefnandi og stefnda aðilaskýrslu. Þá gáfu skýrslu vitnis Pétur Gunnlaugsson, lögmaður stefndu og fjölmiðlamaður á Útvarpi Sögu, Sig­rún Pálma­­­­­­­­­­dóttir, starfsmaður á Útvarpi Sögu og Elías Illugason, löggiltur endur­skoð­andi.

 

Helstu málsástæður og lagarök stefnanda:

Stefnandi byggir á meginreglu kröfuréttar um efndir fjárskuldbindinga. Um gjald­daga kröfu vísar stefnandi til meginreglu kröfuréttar um að gjalddagi sé almennt við stofnun kröfu nema samningsákvæði leiði til annars, sbr. meðal annars 49. gr. laga nr. 50/2000 um lausafjárkaup. Þannig sé skuldari skyldugur til að greiða skuld sína þegar kröfuhafi krefst þess. 

Stefnandi telur sig hafa samið um að vextir yrðu greiddir af umræddum lánum en ekki liggi fyrir skriflegir samningar um gjalddaga eða vaxtafót. Þar sem um sé að ræða um­­talsverðar fjárhæðir og til nokkuð langs lánstíma þá verði að telja sanngjarnt og eðli­­­legt að greiddir séu vextir af lánsfjárhæðinni. Stefnandi miðar dráttarvaxtakröfu við 19. júní 2017, sem er mán­uði eftir að krafa var sannarlega gerð um endurgreiðslu. Um kröfu um vexti og dráttarvexti, þar með talið vaxtavexti, vísar stefnandi til 3. gr., sbr. 4. gr. og 1. mgr. 6. gr., sbr. III. kafla laga nr. 38/2008 með síðari breytingum.

Krafa stefnanda um málskostnað styðst við 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um með­­­ferð einkamála. Krafa um virðisaukaskatt á málflutningsþóknun er reist á lögum nr. 50/1988 um virðisaukaskatt, en stefnandi er ekki virðisaukaskattsskyldur aðili. Um varnar­­þing vísar stefnandi til 32. gr. laga nr. 91/1991.

 

Helstu málsástæður og lagarök stefndu:

Stefnda reisir sýknukröfu á því að stefnandi eigi enga kröfu á hendur henni. Um hafi verið að ræða gjöf til styrktar rekstri Útvarps Sögu. Stefnda hafi aldrei fengið lán hjá stefnanda. Engir lánasamningar hafi verið eða séu á milli stefnanda og stefndu.

 

III.

Niðurstaða:

Í máli þessu er ekki tölulegur ágreiningur um stefnufjárhæð né heldur að stefnandi hafi lagt inn á bankareikning stefndu í Landsbankanum umræddar fjárhæðir með fjór­um millifærslum á tímabilinu frá 14. apríl 2016 til 3. mars 2017. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort um hafi verið að ræða peningalán til stefndu eða gjafir til styrktar rekstri útvarpsstöðvar á vegum einka­­­­­hluta­félags stefndu. Fjórar við­skipta­­­kvittanir frá Lands­­­­­­­­­­­bankanum liggja fyrir sem stað­­­festa umræddar ­milli­færslur stefnanda á banka­reikn­ing stefndu en á þeim skjölum eru ekki tilgreindar skýringar á greiðslum.

Stefnandi og stefnda gáfu aðilaskýrslur og stendur orð gegn orði um það hvort um hafi verið að ræða peningalán til stefndu eða gjafir til styrktar rekstri útvarps­stöðvar­innar. Stefn­­­andi hefur borið um að ekki hafi verið samið um sérstakan gjalddaga á lán­unum og ekki hafi verið samið um að greiða ætti vexti af lánunum. Þá ber tals­vert mikið á milli í framburði þeirra um það hvernig samskiptum þeirra hafi verið háttað fyrir og eftir um­ræddar millifærslur, þar með talið hvort stefn­andi hefði lagt ríka áherslu á nafn­leynd við meintar styrk­­veitingar, eins og stefnda heldur fram, og hefur stefn­andi ekki kannast við að það hafi sérstaklega átt við í þau skipti sem hún hafi styrkt rekstur útvarps­stöðvar­innar með fjárframlögum. Stefnda kann­aðist við það fyrir dómi að greiðslur stefn­anda til stefndu, að því gefnu að um væri að ræða gjafir til styrktar rekstri útvarps­­stöðvarinnar, hefðu verið óvenjulega háar miðað við það sem almennt tíðkaðist í gjöfum sem bærust frá almenningi til styrktar rekstrinum. Þá kann­aðist stefnda ekki við það í þessu sambandi að hún eða stjórnendur útvarps­stöðvar­­­­­innar hefðu talið sér­staka þörf á því að tryggja sönnun á því að um væri að ræða gjöf til styrktar rekstri stöðvar­innar.

Í málinu liggur fyrir ljósrit af viðskipta­kvittun frá Lands­bankanum þar sem fram kemur að 150.000 krónur voru millifærðar af bankareikningi stefnanda á opinberan styrktar­­­reikn­ing útvarpsstöðvarinnar í Arion banka 22. september 2015. Ágreinings­laust er í mál­inu að innborgunin var gjöf til styrktar rekstri útvarpsstöðvarinnar á þess­um tíma og er ekki krafist endurgreiðslu á því fjárframlagi.

Vitnið Pétur Gunnlaugsson, lögmaður stefndu og fjölmiðlamaður á umræddri út­varps­­­­­­­­­­­­­stöð, bar um að hann þekkti til stefnanda sem styrktaraðila útvarpsstöðvarinnar en hún hefði verið kynnt fyrir honum sem slík. Stefnandi hefði komið nokkrum sinn­um í heimsókn á útvarpsstöðina þegar hann hefði verið þar við störf. Sér hefði ekki verið kunnugt um að stefnandi hefði lánað stefndu eða Útvarpi Sögu fjármuni. Hann hefði aldrei heyrt um neitt slíkt og talað hefði verið um stefnanda sem styrktaraðila út­varps­stöðvarinnar. Sér hefðu hins vegar ekki orðið ljósar upphæðirnar fyrr en í apríl 2017, þegar tiltekin kona, tengd stefnanda fjölskyldu­bönd­um, hefði haft samband við stefndu og krafið hana um endurgreiðslu.

Sigrún Pálmadóttir, starfsmaður Útvarps Sögu, bar um að hún hefði oft verið til svara þegar fólk kæmi á útvarpsstöðina og vildi gerast styrktaraðilar. Sigrún kvaðst muna mjög vel eftir því þegar stefnandi hefði komið á útvarpsstöðina og beðið um að fá að hitta stefndu. Stefnandi hefði rætt við Sigrúnu um hvernig það væri að vera styrktar­­­­­­­­aðili. Sigrún hefði hins vegar ekki séð um að ganga frá styrktar­beiðni til stefn­anda. Stefnandi hefði komið nokkrum sinnum á útvarpsstöðina og viljað hitta stefndu og ræða við hana og hefði verið ákveðið að gefa henni tíma með stefndu til að ræða þessi mál. Stefnandi og stefnda hefðu hist í framhaldinu og þær rætt saman. Sigrún hefði staðið í þeirri mein­­­­ingu eftir þetta að stefnandi væri styrktaraðili útvarpsstöðvar­innar. Hinn sami skilningur hefði verið hjá öðrum starfsmönnum útvarps­stöð­varinnar á tengslum stefn­anda við ­stöðina.

Meðal gagna er Excel-yfirlit sem stefnda hefur lagt fram, unnið úr upplýsingum af umræddum banka­­reikningi hennar í Landsbankanum, þar sem fram kemur að stefn­andi hafi lagt inn á bankareikninginn samtals 3.300.000 krónur í fjórum greiðslum, eða 2.000.000 króna 14. apríl 2016, 500.000 krónur 23. maí 2016, 300.000 krónur 6. júní 2016 og 500.000 krónur 3. mars 2017. Þá kemur jafnframt fram á yfirlitinu að stefnda hafi á tímabilinu frá 25. maí 2016 til 3. mars 2017 millifært af bankareikningi sínum yfir á banka­reikning rekstrarfélags útvarpsstöðvarinnar í Arion banka samtals 4.850.000 krónur, þar af 1.500.000 krónur 25. maí 2016, 200.000 krónur 6. júní 2016, 1.300.000 krónur 4. ágúst 2016, 1.000.000 króna 16. september 2016, 300.000 krónur 5. október 2016, 50.000 krónur 7. febrúar 2017, 50.000 krónur 8. febrúar 2017, 150.000 krónur 10. febrúar 2017 og 300.000 krónur 3. mars 2017. Þessu til viðbótar liggur fyrir skrif­leg stað­festing Elíasar Illugasonar, löggilts endur­skoðanda, dagsett 15. desember 2017, sem tekur til framangreindra millifærslna af banka­­reikningi stefndu yfir á banka­reikn­­­ing rekstrarfélags útvarpsstöðvarinnar. Elías kom fyrir dóm­inn og gaf skýrslu vitnis og stað­festi framangreind skjöl og efni þeirra. Í framburði Elíasar kom fram að um­­ræddar greiðslur frá stefnanda væru skráðar í bók­haldi útvarps­stöðvar­innar sem styrkir frá stefn­­­anda og að sú bókhaldsskráning væri samkvæmt upplýsing­um frá fram­­kvæmdastjóra rekstrar­­­­­félags útvarpsstöðvarinnar. Ársreikningur rekstrar­félags­ins vegna ársins 2016 lægi hins vegar ekki endan­lega fyrir.

Í málinu er óumdeilt að forsvarsmenn útvarpsstöðvarinnar Útvarps Sögu hafa um árabil leitað til almennings um fjárstuðning til styrktar rekstri stöðvar­­­­­­­­­­­innar. Af mála­tilbúnaði stefndu verður ráðið að styrktargreiðslur frá almenn­ingi til útvarps­stöðvar­innar hafi yfirleitt farið inn á opinberan styrktarreikning rekstrar­­­­­­­­félags út­varps­­­­­stöðvar­­­innar. Stefnda er ein til frá­sagnar um að stefnandi hafi óskað eftir nafn­leynd og ekki viljað nota almennan styrktar­reikning útvarpsstöðvar­innar í um­rædd þrjú skipti árið 2016 og í eitt skipti árið 2017. Fyrir liggur að stefn­­­­­­­­­andi hefur áður veitt útvarps­stöð­inni fjár­stuðn­­­ing með 150.000 króna styrktargreiðslu 22. sept­ember 2015 og fór sú greiðsla inn á almennan styrktar­reikn­ing útvarps­stöðvar­innar á nafni og kenni­­tölu stefn­­anda. Að því virtu er að mati dómsins ósenni­legt og órökrétt að stefnandi hefði viljað hafa annan hátt á meintum styrkjum til útvarps­­­stöðvarinnar árin 2016 og 2017. Þá er það auk þess ósennilegt, í ljósi þeirra háu fjár­­hæða sem um ræðir, að stefnandi hefði viljað styrkja útvarpsstöðina um slíkar fjár­hæðir með því að leggja upphæðirnar inn á persónu­­legan bankareikning stefndu í stað þess að leggja þær beint inn á banka­reikn­ing rekstrarfélagsins. Fram­burður vitnanna Péturs Gunn­laugs­sonar og Sig­­rúnar Pálma­dóttur, sem bæði báru um að þau hefðu staðið í þeirri trú að stefnandi væri styrktar­­­aðili, og þau byggðu meðal annars á sam­­skiptum sínum við stefnanda á útvarps­stöðinni, fær þessu ekki breytt. Þá verður auk þess að taka tillit til þess að Pétur og Sigrún eru bæði sam­starfs­­­­­fólk stefndu á útvarps­stöðinni og ber að líta til þess við sönnunarmatið, sbr. 59. gr. laga nr. 91/1991.

Að mati dómsins hefur sú ráð­stöfun stefndu á fjár­munum af bankareikningi sínum, eftir á, að milli­­færa áþekkar fjárhæðir af bankareikningnum og lagðar höfðu verið inn á reikn­ing­inn af stefnanda yfir á bankareikning rekstrarfélags útvarps­stöðvar­­­­­innar takmarkaða þýð­ingu í málinu. Ekki er fullkomið tölulegt samræmi í fjár­hæð­um inn á bankareikning stefndu frá stefnanda og út af bankareikningnum og inn á bankareikning rekstrarfélags útvarpsstöðvarinnar. Þá liggur auk þess fyrir að einka­hluta­­félagið, sem er alfarið í eigu stefndu, naut góðs af greiðslunum. Framburður Elíasar Illuga­sonar, löggilts endur­skoðanda, að um­­ræddar greiðslur frá stefnanda væru skráðar í bók­haldi útvarps­stöðvar­innar sem styrkir frá stefn­­­anda, hefur takmarkaða þýð­­­ingu við sönnunarmat um það hvort um hafi verið að ræða gjafir til styrktar rekstri útvarps­­­stöðvarinnar eða hvort um hafi verið að ræða lán frá stefnanda til stefndu. Í fram­­burði Elíasar kom fram að umrædd bókhaldsskráning væri reist á upp­lýsingum frá framkvæmdastjóra og stjórnarmanni rekstrarfélags út­varps­­stöðvar­innar um tilurð þessara tekna. Þá kom auk þess fram hjá Elíasi að ekki væri um að ræða endanleg og stað­fest reikn­ingsskil þar sem ársreikningur vegna ársins 2016 væri enn ófrá­geng­inn.

Að mati dómsins hefði stefnda og rekstrarfélag útvarpsstöðvarinnar að minnsta kosti átt að tryggja sönnun fyrir því ef um var að ræða styrk en ekki peningalán í ljósi þess hversu háar fjárhæðirnar voru og að umræddar greiðslur voru lagðar inn á persónu­­­­legan bankareikning stefndu en ekki almennan styrktarreikning rekstrar­félags­ins.

Að öllu framangreindu virtu hefur stefnda ekki sýnt fram á eða gert líklegt að stefn­andi hafi í umrædd fjögur skipti verið að færa rekstrarfélagi útvarpsstöðvarinnar féð að gjöf til styrktar útvarpsrekstrinum með því að leggja fjárhæðirnar inn á persónu­­legan bankareikning stefndu. Hefur þannig ekki verið hnekkt þeirri stað­hæf­ingu stefnanda að hún hafi greitt stefndu féð sem lán þar sem ekki var samið um sér­stakan gjalddaga. Bar stefndu því að endurgreiða stefnanda féð, 3.300.000 krónur, þegar þess var krafist, sbr. meginreglu kröfu­réttar. Í fram­burði stefn­anda fyrir dómi kom fram að ekki hefði verið samið um að skuldin skyldi bera almenna vexti á láns­tímanum. Þá er lánstíminn ekki svo langur að mati dómsins að til greina komi vegna sanngirnissjónarmiða að leggja til grundvallar að skuldin beri almenna vexti þó að ekki hafi verið um það samið. Verða því ekki dæmdir almennir vextir og vaxta­­­vextir á láns­tímanum. Samkvæmt 1. mgr. 6. gr., sbr. 3. mgr. 5. gr., laga nr. 38/2001 er heimilt að reikna dráttarvexti sam­kvæmt viðmiðunum Seðlabanka Íslands af kröfum, þar sem ekki er samið um gjald­daga, þegar liðinn er mánuður frá því að kröfu­hafi sannanlega krafði skuldara um greiðslu. Fyrsta innheimtubréf stefnanda til stefndu var dagsett 19. maí 2017 og að því virtu og með vísan til 1. mgr. 6. gr., sbr. 3. mgr. 5. gr., laga nr. 38/2001, er fallist á dráttar­vaxtakröfu stefnanda af höfuðstól kröf­unnar frá 19. júní 2017 til greiðsludags.

Með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 ber stefndu að greiða stefnanda máls­­­­­­kostnað sem ákveðst 620.000 krónur að meðtöldum virðisaukaskatti.

Daði Kristjánsson héraðsdómari kveður upp dóm þennan.

 

D Ó M S O R Ð:

Stefnda, Arnþrúður Karlsdóttir, greiði stefnanda, Guðfinnu Aðalheiði Karlsdóttur, 3.300.000 krónur, auk dráttarvaxta af þeirri fjárhæð samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 19. júní 2017 til greiðsludags.

Stefnda greiði stefnanda 620.000 krónur í málskostnað.

 

                                                                             Daði Kristjánsson